Het Historiehuis van de Maasvallei bezit een kleine maar belangrijke collectie voorwerpen uit de tijd van de Bandkeramiek. Met deze collectie kan een duidelijk verhaal over het leven en werken in de tijd van de Bandkeramiek verteld worden.

Speciaal in Elsloo heeft het onderzoek naar de Lineair Bandkeramische cultuur volgens senior archeoloog Ivo van Wijk een lange geschiedenis. Tussen 1930 en 2014 hebben er opgravingen plaats gevonden.

Rijksmuseum van Oudheden, Leiden | "Archeology of the Netherlands" 

De amateurarcheologen H.J.Beckers Sr en G.A.J. Beckers jr. beschreven de eerste bandkeramische sporen in de nabijheid van de St. Augustinuskerk aan de Julianastraat.

Het gebied rond de Koolweg bleek de meeste bandkeramische sporen te bevatten. In totaal onderzochten vader en zoon Beckers 19 "woonkuilen'. Samen met waarnemingen van pater Munsters begin jaren '50 in de directe nabijheid en een in 1957 gegraven proefput, voldoende redenen om in 1958 onder leiding van professor Modderman een grootschalig nederzettingsonderzoek uit te voeren. Het onderzoek vond plaats in de omgeving van de huidige basisschool St. Jozef in de richting van de Koolweg. In 1970 werden de onderzoeksresultaten gepubliceerd.

klik op afbeeldingen voor vergroting

De opgraving in Elsloo is tot nu de grootste in een bandkeramische nederzetting in Nederland. In totaal werden 95 huis plattegronden bloot gelegd. Het grote aantal maakt het goed mogelijk door onderlinge vergelijking te generaliseren en conclusies te trekken.

Modderman slaagde erin een volgorde in tijd van de verschillende typen huizen op te stellen. Samen met de ontwikkeling van de versiering van het aardewerk kon Modderman vaststellen dat 24 huizen in de eerste en dus oudste fase van de Bandkeramiek zijn gebouwd en dat 51 huizen in de jongste fase zijn gebouwd.

Uniek voor Nederland is het in 1967 opgegraven grafveld met 47 crematiegraven en 66 vlakgraven. De doden werden te ruste gelegd met opgetrokken benen en gekruiste armen.

In 1988 wordt de St. Jozefschool aan de Bandkeramiekerstraat uitgebreid. Een unieke kans om met nieuwe technieken opnieuw te kijken naar de bandkeramiek.

Voor het eerst werden, samen met de opgravingen aan de Sanderboutlaan, grondmonsters met prehistorische plantenresten genomen. Zo is men meer te weten gekomen over het voedsel van de bandkeramiekers. Er zijn resten gevonden van een verbrande maaltijd met daarin melganzenvoet ook wel de spinazie van de bandkeramiek genoemd.

Tussen 2009 en 2012 is onder leiding van Ivo van Wijk een opgraving uitgevoerd op een terrein aan de Johan Riviusstraat. Veel vrijwilligers, zowel privé als van het Streekmuseum hebben geholpen. De belangstelling tijdens de open dag was zeer groot. Het Streekmuseum verzorgde onder leiding van amateurarcheoloog Piet Pijpers een stand. Daar toonde Piet de resultaten van de opgravingen aan de Sanderboutlaan, het huidige terrein van Karwei.
De resultaten van de opgravingen aan de Riviusstraat leverden, ondanks de beperktheid van de opgraving een grote hoeveelheid informatie op over wellicht de grootste bandkeramische nederzetting in onze contreien 7000 jaar geleden. Er werden aan de Riviusstraat 11 silokuilen onderzocht. Modderman onderzocht er niet één.

Recentelijk heeft een opgraving plaats gevonden aan de Paulus Potterstraat. Hierbij voerden het zoeken naar bandkeramische resten de boventoon maar ook enkele erven uit de ijzertijd (800-50 voor Christus) kregen de aandacht.

Met recht kan gesteld worden dat Elsloo de grootste bandkeramische nederzetting in deze contreien is. Onderzoeken van Beckers en Beckers, Munsters, Modderman en van Wijk tonen dit aan en vormen een belangrijk deel van het wetenschappelijke onderzoek naar de cultuur van de bandkeramiek.

Documentaire

In onderstaande documentaire in 2 delen vertelt regionaal archeoloog Wim Hendrix over het leven van de Bandkeramiekers, de eerste landbouwers van Nederland. Met dank aan DocuZ.

Ondanks het feit dat veel opbrengsten van de opgravingen in Elsloo in andere musea terecht gekomen zijn, kan het Streekmuseum een goed en informatief verhaal vertellen over het leven in de periode van de Bandkeramiek. Een model van een boerderijdorp, een plattegrond van de opgravingen, een lijkschaduw, de maalstenen, dissels, pijlpunten, rode oker laten de bezoeker 7000 jaar terug gaan in de tijd.

Bronvermelding: Archol, Ivo van Wijk,100 bandkeramische huizen in Elsloo, W. Hendrix en P.Pijpers, Heemkundesnippers no. 7, Dr. P.J.R. Modderman, het oudste Elsloo

Van 23 september-3 oktober 2014 hebben archeologische opgravingen plaats gevonden aan de Paulus Potterstraat in Elsloo. 

Tijdens de opgraving zijn de resten opgegraven van een 7000 jaar oud bandkeramisch dorp dat rondom het gebied langs de Koolweg is gelegen. Al eerder zijn opgravingen in dit gebied uitgevoerd waarbij telkens nieuwe delen van de bandkeramische nederzetting werden onderzocht. Het grootste deel van deze boerennederzetting en bijhorende grafveld is al in de periode van 1930-1976 met tussenpozen onderzocht. Ook in 2006 en 2012 werden aan de Joannes Riviusstraat met hulp van vele vrijwilligers een nieuw gedeelte van de nederzetting opgegraven.

De opgravingen in Elsloo zijn de tot nu toe grootste in een bandkeramische nederzetting in Nederland,maar liefst 107 huisplattegronden werden vrijgelegd. Uniek voor Nederland was het in 1967 opgegraven grafveld met daarin 113 graven (47 crematiegraven en 66 vlakgraven)

Het terrein aan de Paulus Potterstraat bevindt zich in het zuidoostelijke deel van de nederzetting. Al eerder is een deel van het te bebouwen perceel onderzocht maar verwacht wordt dat ook nog niet onderzochte delen kunnen worden opgegraven. Hierbij zullen wederom de bandkeramische resten de boventoon voeren maar ook bevinden zich enkele erven uit de ijzertijd (800-50 voor Christus) binnen het plangebied. Deze sporen hebben binnen de dorpsgrenzen van Elsloo nog maar weinig aandacht gekregen. Met dit onderzoek zal deze kennisachterstand eindelijk deels worden ingehaald.

Foto's Pierre Reubsaet