WOII - Bevrijding 18 september 1944

Herinnering Harie Rouvroye

Harie Rouvroye ( *1928 ✝ 2018) woonde ten tijde van de bevrijding bij zijn ouders in de dienstwoning van het gemeentehuis aan de Raadhuisstraat in Elsloo.

Gemeentehuis Elsloo met ook politiebureau en dienstwoning voor veldwachter Rouvroye en zijn gezin.

Na de bevrijding van Elsloo en Catsop op 18 september 1944 door de Amerikaanse 1st Reconnaissance company, 67th Armoured regiment, 2nd Armoured Division (Hell on Wheels), XIXth Army Corps, zijn in Elsloo eind september dat jaar Amerikanen van de 29e Infanteriedivisie gelegerd geweest. Ze waren ondergebracht in de school, het kasteel en diverse zalen. Het duurde tot 12 november voordat er weer beweging kwam. De Engelsen van het 30e Armycorps namen de sector Maas-Brunssum over van de Amerikanen. Het hoofdkwartier werd in Beek in de villa Hoefer gevestigd.
Op diezelfde 18e september hebben de Amerikanen hun hoofdkwartier van Amby naar Steinerbos verhuisd en ook Berg aan de Maas en Urmond bevrijd.

Foto: een Amerikaanse jeep wordt in de Stationsstraat (ter hoogte van de huidige Dierenkliniek Maaskant) omstuwd door blijde Elsloonaren. Zover bekend is dit de enige bevrijdingsfoto uit Elsloo.

In tegenstelling tot de Amerikanen werden de Britten ook bij de burgers ingekwartierd. Bijna iedereen kreeg wel een of meer soldaten toebedeeld die behoorden tot de Guards Armoured Division.

De boerderijen hadden vaker de voorkeur omdat het leger in de schuren ook haar auto’s kon onderbrengen. Het Corps bestond uit verschillende onderdelen. De afdeling Field Security zat in het kasteel samen met een afdeling parachutisten die bij Arnhem hadden gevochten. Het ging er soms wild aan toe. Zo schoten soldaten de zwanen in de kasteelvijver dood met hun mitrailleurs. De afdeling Field Security werd geleid door Captain Exel die met een kompaan bij de familie Eussen was ingekwartierd. Zij ondervroegen verdachte Duitse krijgsgevangenen. Albert Cremers heeft hierbij als tolk gewerkt tot midden december 1944.

Albert Cremers vooraan in het midden, tolk voor de Engelsen.

Toen het corps vertrok werd het vervangen door het 12e Army Corps dat zijn Hoofdkwartier in Belgisch Eisden opzette met het oog op de latere oefeningen bij de Maas. Een bataljon Schotten, dat net van het front kwamen, werd drie dagen ingekwartierd van 22 t/m 25 december 1944. Ze dronken erg veel en moesten op Kerst-avond alweer vertrekken naar de Ardennen. De officieren moesten traditioneel het kerstmaal opdienen voor de soldaten. Er werd al vroeg in de ochtend gedronken hetgeen begeleid werd door doedelzakspelers die de hele dag rondtrokken in hun kilt. Beschonken als ze waren zijn ze in de avond naar Luik vertrokken.

Op 26 december verscheen het 1e Batallion-The Duke of Cornwall- Light Infantry. Hun hoofdkwartier werd gevestigd in het café van Willemke (Vranken) in Catsop. De ruim 900 soldaten werden in Elsloo en Catsop ondergebracht waar ze tot 13 januari 1945 verbleven en van waaruit ze rechtstreeks naar het front bij Geilenkirchen vertrokken.
In het patronaat hadden ze een wasserij en vrouwen uit Catsop en Esloo repareerden hun kleding. Door de wasserij konden ze elke dag warm water gebruiken om zich te wassen.

Bij de kapel in Catsop lag een oude schuur die door de Britten van de Duke of Cornwall werd gevorderd. Kerstpakketten en persoonlijke spullen van gesneuvelde soldaten aan het front bij Geilenkirchen lagen er opgeslagen. In de schuur is ingebroken waar de Britten vanzelfsprekend niet blij mee waren.

Verschillende Engelse eenheden bleven tot eind februari 1945 waarna de Amerikanen weer terugkwamen. Dit waren met name vervoerstroepen die hoofdzakelijk uit zwarte soldaten bestonden met blanke officieren. Ze bleven tot einde maart. Door de aantrekkingskracht die de soldaten uitoefenden op de meisjes werd er menigmaal zwaar gepreekt in de kerk.

In Beek werd het vliegveld begin februari 1945 aangelegd. Dat bracht de Amerikanen ertoe bij de boeren in de wijde omtrek stro te vorderen om ervoor te zorgen dat de startbaan een beetje veerde bij de start en landing. Boven de Horst en onder de  Eijkskensweg luchtafweer geschut opgesteld. Op het hoogste punt van de Eijkskensweg werd een radar geplaatst waarvan eerst later het gebruik duidelijk werd.
Het steunvliegveld “Airfield Yankee 44” werd eind mei 1945 weer door de Amerikanen verlaten, waarna het werd overgenomen door de Nederlandse overheid ten behoeve van de burgerluchtvaart.
Meer over historie vliegveld Beek 1945 ⇢

Herinnering Jo Cobben

Jo Cobben (*1938) woonde ten tijde van de bevrijding bij zijn ouders op de Steinderweg 6 in Elsloo; nabij de Koolweg. De Steinderweg was en is de doorgaande weg tussen Stein en Beek.

Als eerste moet ik dan denken aan de familie Gutserman. Deze was van Duitse afkomst en woonde op ca. 200 meter afstand van ons huis. Op een dag in juli 1944 is deze familie hals over kop naar Duitsland vertrokken. Deze familie was dus wel Duits maar naar later bleek niet Duitsgezind. Volgens ingewonnen inlichtingen heeft ze niet anti-Nederlands gehandeld.
Nadat deze familie dus vertrokken was, werd door verschillende mensen het huis geplunderd. Ook ik heb er een houten blokken bouwdoos aan overgehouden. Later in het jaar werd in dit huis de familie van der Horst ondergebracht. Deze schippersfamilie was in Elsloo gestrand omdat hun binnenschip op 17-9-1944 door de Duitsers tot zinken is gebracht in het Julianakanaal. Omdat het schip niet meer te herstellen was, bleef de familie in Elsloo. De man is op de Staatsmijn Maurits gaan werken.

Begin september 1944 kwamen er regelmatig Duitse legertroepen, variërend van 20 tot een 100 man vanuit de richting Stein aan ons huis voorbij. Ze trokken richting Beek verder. Soms keerden ze weer na enkele uren terug en trokken weer richting Stein. Het was een zooitje ongeregeld met karren, fietsen, oude kinderwagens enz.

Op 18-9-1944, kwam er 's morgens rond 9 uur een colonne van ca. 10 Amerikaanse tanks vanaf het Station Beek. Bij het kruispunt aan de Koolweg sloegen ze rechtsaf richting Staatsmijn Maurits.
Na ca.300 meter gingen ze linksaf door de velden richting Koestraat-Meigat-Steinerbos. Deze gebeurtenis is nog altijd in mijn geheugen gegrift.

Foto: de Ordedienst brengt Duitse krijgsgevangeren in september 1944 naar Beek.

Later die dag werd de veldkeuken van de Amerikanen ingericht in de schuur van ons huis. Toen de Amerikanen in oktober vertrokken en er Engelse troepen kwamen, vestigden ook de Engelsen hun veldkeuken bij ons in de schuur.
Gedurende de tijd dat deze keukens bij ons gevestigd waren, had ik een luizenleventje. Ik hoefde namelijk de ketel met varkensvoer niet meer te vullen en te stoken. Alle voedsel wat over was, werd aan de varkens gevoerd. Ik geloof dat deze varkens in korte tijd aan hun gewicht waren. Met emmers vol werden soep, aardappels, vlees enz. in de varkenstrog gegooid.

Enkele dagen voor Kerstmis 1944 mocht ik in een Engelse vrachtauto met mijn vader mee naar de Steinerbos om een kerstboom "op te halen". Deze werd in de schuur gezet en versierd door de mensen uit de buurt. Hij was wel een meter of 7 groot.

Op 24-12-1944 kregen de Engelsen bevel om naar de Ardennen te vertrekken. Maar op 25-12-1944 was er in de schuur en in de vertrekken van ons huis nog een groot middagmaal. De manschappen werden door de officieren bediend. Dit was en is nog steeds een gewoonte bij de Engelsen. Tegen 5 uur die avond vertrokken de Engelsen met hun bren-carriers naar de Ardennen. Ze waren, zoals ik later hoorde, flink in de olie. In deze bren-carriers heb ik heel wat ritjes mogen meedoen met de Engelsen. Dat was echt spannend, vooral als ze om hun as begonnen rond te draaien.

Rond mei 1945 stopte plotseling een Engelse legervrachtauto voor ons huis. Er stapten twee Engelse soldaten uit. Deze kwamen een pollepel en een schuimspaan terugbrengen. Die hadden ze per ongeluk meegenomen toen ze hals over kop moesten vertrekken met de Kerstmis. Ze kwamen dan ook excuses aanbieden van hun meerderen!

Bij de bevrijdingsfeesten, later in 1945, kan ik me nog herinneren dat er voetbalwedstrijden waren tussen de verschillende buurten van Elsloo. Van uniformiteit was geen sprake. Iedereen droeg wat hij thuis gevonden had. De samenstelling van de elftallen was bij wijze van spreke van 12 jaar tot 70 jaar. De een droeg laarzen, de ander klompen en een ander deed blootsvoets mee. De keeper van een van de elftallen was gewapend met een grote mand om de ballen tegen te houden. Grote pret was er wel.

Gezien mijn leeftijd, 6 jaar, was ik emotioneel weinig betrokken bij de gebeurtenissen van die tijd. Ellende hebben wij in Elsloo, bij wijze van spreken, bijna niet gekend gedurende de oorlog. Er zullen echter toch wel mensen zijn die het hiermee niet (on)eens zijn.

Foto: op de Rijksweg in Beek gaan de Amerikaanse bevrijders met de plaatselijke jeugd op de foto.

De bevrijding van Stein

Uit: Limburgsch Dagblad  van 28.09.1944

Na eenige dagen van angst, kwam voor ons dorp plotseling de vrijheid. Woensdag 13 september kwamen alhier Duitsche soldaten aan, met de bedoeling verdedigingslinies aan te leggen. Donderdagnacht werd door de Duitschers de kanaalbrug opgeblazen. Donderdag en vrijdag kregen de Duitschers aanzienlijke versterkingen, ook met zwaar geschut. Woningen moesten worden ontruimd. Maar toen men 't leger der geallieerden, dat in België streed, wilde beschieten, kwam gelukkig het bericht, dat de zware artillerie nog verder moest terugtrekken.

Vrijdag moesten schoppen en bijlen geleverd worden. Waar dit niet goedschiks ging, werden deze met geweld gevorderd, evenals rijwielen en begonnen de Duitschers zich in westelijke richting, aan kanaal en Maas, in te graven. Vrijdagnacht werden de bewoners opgeschrikt door het ontploffen van granaten. Gelukkig werd slechts materieele schade aangericht.

Stein zou volgens de Duitsche en Hollandsche S.S. hardnekkig verdedigd worden, zelfs verwachtte men straatgevechten. Vrijdag en zaterdag werd de straat zooveel mogelijk vermeden door jonge menschen in verband met graafwerk. Zondags kwamen nog meer versterkingen en kwam het kanongebulder steeds korter bij, wat een bewijs was, dat de geallieerden naderden.

Zondag namiddag omstreeks 6.30 uur waren de Amerikaansche tankwagens in Beek gezien en werd met angst de komende nacht tegemoet gezien. Er werd met kanonnen en mitrailleurs geschoten. Om 11 uur had het schieten opgehouden en begon de terugtocht der Duitschers en maandagmorgen waren de Duitschers verdwenen. Wat zij nog hadden kunnen rooven hadden ze meegenomen.

's Morgens om 7 uur werd de vlag op het gemeentehuis geheeschen en even later wapperden de vlaggen van de huizen en tooide zich ieder met oranje; er heerschte vreugde.
Om 9 uur trokken de Amerikaansche tankwagens door het veld in de richting Steinderbosch, alwaar zich zondag Duitschers hadden genesteld. Deze waren behoudens enkele vertrokken, welke dan ook krijgsgevangen werden gemaakt.

Foto ter illustratie. Nationaal Archief/Collectie Anefo/rechtenvrij.

Burgemeester Corten, die reeds 5 weken gevangen werd gehouden door de Sicherheitspolizei (hij was evenwel de laatste dagen bevrijd en te Maastricht ondergedoken) had zijn functie op het gemeentehuis weder hervat. De Ordedienst was reeds spoedig bezig met het ophalen van N.S.B.ers; eveneens werden Duitsche krijgsgevangenen binnengebracht. De vreugde steeg evenwel ten top toen omstreeks half 12 een drietal Amerikaansche gevechtswagens opdaagden. Deze werden met groot gejuich ontvangen.
Stein was weer vrü. Na een angstige zondag volgde een blijde maandag, alles was Oranje. Portretten van het Koninklijk gezin sierden niet alleen de winkelramen, maar ook de andere huizen.

Woensdag 20 sept. werd in de parochiekerk een plechtige Hoogmis met assistentie opgedragen door pastoor Alberts uit dankbaarheid. Het kerkgebouw bleek te klein te zijn. Stein kan ook dankbaar zijn. Geen enkel slachtoffer was gedurende den oorlog hier te betreuren geweest. (Deze laatste opmerking blijkt helaas onjuist, red)

Bronvermelding: Bevrijding van Stein.. "Limburgsch Dagblad". Heerlen, 28-09-1944, p. 2. Geraadpleegd op Delpher op 13-08-2024, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010419205:mpeg21:a0030

Inkwartiering soldaten in Elsloo

Na de bevrijding werden de Amerikaanse soldaten in Elsloo ondergebracht in het kasteel, patronaat, schoolgebouw en de diverse café-zalen. De Engelsen werden tussen eind december 1944 en februari 1945 ondergebracht bij burgers. Daarna kwamen de Amerikanen weer naar Elsloo en werden opnieuw in de eerdere zalen gehuisvest. Hieronder een indruk hoe die "inkwartiering" administratief werd vastgelegd. Klik voor vergroting op de afbeeldingen.

 

 

Na het vertrek van de bevrijders werden tot in 1947 schadeclaims ingediend door de gemeente, zaaleigenaren en burgers. Hieronder een bloemlezing uit de correspondentie hierover. Klik voor vergroting op de afbeeldingen.

 

Fragmenten uit boek "Op het netvlies gebrand"

Bevrijdingsfeesten

Na de oorlog, in augustus en september 1945 werden de nodige festiviteiten georganiseerd. In elk dorp werd wel een bevrijdingsoptocht gehouden waarbij taferelen uit de oorlog werden uitgebeeld. Daarnaast trokken natuurlijk ook de fanfares, schutterijen, mandolineclubs en andere (muziek) verenigingen mee. 

+ Op de website van Historiehuis van de Maasvallei kunt u een serie foto's van Bevrijdingsoptochten in Elsloo, Stein en Urmond-Berg aan de Maas bekijken ⇢

In de bevrijdingsoptocht van Stein werd de terugkeer uit Londen van Koningin Wilhelmina uitgebeeld.

De Landwacht van Catsop in de optocht van Elsloo.

De terugtocht van de Duitsers in beeld gebracht tijdens de optocht in Urmond-Berg aan de Maas. 

Slachtoffers gemeente Stein

De oorlog en de bevrijding eisten helaas slachtoffers onder de Steinse bevolking.

+ Meer over oorlog en bevrijding op website Historiehuis van de Maasvallei ⇢

+ Op de website van Historiehuis van de Maasvallei kunt u een serie foto's van Bevrijdingsoptochten in Elsloo, Stein en Urmond-Berg aan de Maas bekijken ⇢

+ NOS 80 jaar bevrijding: De Ooggetuigen ⇢

+ In de voetsporen van Douglas Shepard ⇢

+ Ga naar Fietsroute Herinnering WOII ⇢

+ Meer over historie vliegveld Beek 1945 ⇢

+ Beeldbank Nationaal Archief ⇢