Speelgoed uit de collectie van het Historiehuis van de Maasvallei.

Ontdek de geschiedenis van spelen met de minitentoonstelling "Kinderpret van vroeger" die speelgoed laat zien uit de collectie van het Historiehuis van de Maasvallei. 

In een tijd waarin speelgoed nog grotendeels van hout, blik of textiel was, en verbeelding het belangrijkste speelmateriaal vormde, speelden kinderen met tollen, voertuigen van blik, stoffen springtouwen, houten puzzelblokjes en porseleinen kinderservies. Ogenschijnlijk eenvoudige objecten, die veel vertellen over opvoeding, rolpatronen, economische omstandigheden en technische ontwikkelingen van hun tijd.

Spelen is van alle tijden en altijd in verandering. Elk voorwerp in deze mini-expositie vertelt iets over onze sociale en culturele geschiedenis. Samen bieden ze een uniek inkijkje in de belevingswereld van kinderen in de eerste helft van de twintigste eeuw.

𝗡𝗶𝗲𝘂𝘄𝘀𝗴𝗶𝗲𝗿𝗶𝗴 𝗴𝗲𝘄𝗼𝗿𝗱𝗲𝗻?
Ga gerust een kijkje nemen in het gemeentehuis van Stein.

+ Meer informatie is te vinden op de gemeentelijke website ⇢

Vitrine 1: Kinderservies: spelen met volwassenrollen
Deze vitrine toont een porseleinen kinderservies met feloranje accenten: een theepotje, suikerpot, kopjes en schoteltjes. Kinderserviezen waren geliefd speelgoed en speelden een rol in het voorbereiden op sociale taken als zorg, gastvrijheid en het huishouden. Door spelenderwijs ‘theevisite’ te houden of een denkbeeldig gezin te bedienen, oefenden kinderen sociale interactie en rituelen. Het gebruik van echt porselein benadrukt de waarde die men destijds aan dit soort speelgoed toekende. Breuklijnen en scheurtjes verraden intensief gebruik en zorgvuldige bewaring.

Vitrine 2: Blokpuzzel, boekje en springtouw
In deze vitrine ligt een kleurrijke verzameling educatief en verhalend speelgoed. De houten blokken vormen samen legpuzzels, vaak met sprookjes, dieren of het boerenleven als thema, goed voor zowel motoriek als fantasie. Daarnaast ligt Pietje’s Verjaardag, een kinderboekje over feestvreugde en verwachting. Dergelijke boekjes werden vaak herhaaldelijk (voor)gelezen en doorgegeven.Het springtouw met houten handvatten roept herinneringen op aan buitenspelen, ritmische beweging en groepsspelletjes op het schoolplein, spelvormen die fysieke vaardigheid en sociaal contact stimuleerden.

Vitrine 3: Tollen: behendigheid en competitie
De houten tollen in deze vitrine behoren tot het oudste speelgoed in de collectie. Tollen bestaan al duizenden jaren in verschillende vormen en culturen. Deze exemplaren werden met de hand gesneden en met touw of vingers in beweging gebracht.
Tollen vroegen om techniek: hoe gelijkmatiger de draai, hoe langer hij bleef tollen. Ze werden vaak samen gespeeld, met speelse competitie en onderlinge verbondenheid. Slijtsporen tonen het intensieve en enthousiaste gebruik.

Vitrine 4: Blikken speelgoedvoertuigen: miniaturen van een veranderende wereld
Blikken speelgoed beleefde zijn hoogtijdagen tussen 1920 en 1960. De blauwe tractor, rode tankwagen en groene autobus in deze vitrine zijn voorbeelden van industrieel vervaardigd speelgoed: bedrukt, gevouwen en geklonken tot herkenbare voertuigen.
Dergelijke miniaturen weerspiegelden maatschappelijke veranderingen: de opkomst van gemotoriseerd verkeer, landbouwmachines en openbaar vervoer. Kinderen speelden ermee hun eigen verhalen en droomden over verre reizen. Dit speelgoed werd vaak gekoesterd, gedeeld en doorgegeven binnen gezinnen.

Augustus is op het noordelijk halfrond de maand waarin de graanoogst binnengehaald wordt. De maand is genoemd naar de Romeinse keizer Augustus.

Augustus, de achtste maand van het jaar, draagt een naam met keizerlijke allure. Oorspronkelijk heette deze maand in de Romeinse kalender Sextilis, wat simpelweg "de zesde" betekende. Maar toen keizer Augustus zijn sporen had verdiend – zowel op het slagveld als in het bestuur – werd de maand in het jaar 8 voor Christus naar hem vernoemd. Niet alleen uit eerbetoon, maar ook omdat in die maand enkele van zijn grote wapenfeiten plaatsvonden.

Toepasselijk genoeg is augustus ook de maand van de oogst. In deze tijd van het jaar worden granen, fruit en groenten volop binnengehaald. Het is een maand van overvloed, van werken op het land, maar ook van genieten van wat de natuur ons geeft.

+ Lees verder op historiek.net ⇢

Op zaterdag 13 en zondag 14 september staat de gemeente Stein helemaal in het teken van kunst en cultuur. Want dan vindt niet alleen Open Monumentendag plaats, maar ook de tweejaarlijkse Kunstketting. Deze kunstzinnige route wordt georganiseerd door de Culturele Werkgroep Stein.

Op maar liefst 27 locaties in Stein, Elsloo, Urmond en Berg aan de Maas openen zo’n 50 kunstenaars hun deuren voor het publiek. Van ateliers tot huiskamergaleries: overal bent u welkom tussen 10.00 en 17.00 uur.

De route is overzichtelijk uitgestippeld in drie lussen, elk met verrassende deelnemers. Nieuw talent is ook weer van de partij – soms op onverwachte plekken! De variatie is groot: schilderijen, textiel, keramiek, glaswerk en meer. Overal zijn de makers zelf aanwezig om hun werk toe te lichten.

Praktisch
De folder met routekaart is HIER gratis te downloaden  ⇢

Liever op papier? Haal ‘m tijdens openingstijden op bij Stadhouderslaan 200, gemeente Stein.
Stel uw eigen route samen en combineer kunst-kijken met een kop koffie bij enkele deelnemende adressen.

Op de website van de Culturele Werkgroep vindt u alvast foto’s van veel kunstwerken. Laat u inspireren, verrassen en misschien verleiden tot een aankoop.

Tot ziens op 13 en 14 september – de kunstenaars kijken uit naar uw komst!

+ Website: cwstein.nl/kunstketting/ ⇢

Op 16 september 2025 is het 90 jaar geleden dat het Julianakanaal werd geopend. In dat kader zal Guus Peters op donderdag 18 september een presentatie over 90 jaar Julianakanaal verzorgen in het Historiehuis van de Maasvallei. Daarbij zullen veel unieke foto's te zien zijn, waaronder de recent aan het Historiehuis geschonken fotocollectie van de familie Van der Salm uit Maassluis.

Aanvang 19.30 uur en de entree is gratis.

Er was slechts een beperkt aantal plaatsen beschikbaar, inmiddels VOLGEBOEKT!

Hierboven een korte film over de openstelling van het kanaal op 16 september 1935, in aanwezigheid van koningin Wilhelmina en prinses Juliana.

Bijna 10 jaar nadat prinses Juliana de eerste schop in de grond had gezet, werd het Julianakanaal op 16 september 1935 in bijzijn van prinses Juliana feestelijk geopend. De Commissaris van de Koningin sprak over het belang van het Julianakanaal voor de provincie: “Slechts zelden is in Limburg een openbaar werk tot stand gebracht, dat voor de economische ontwikkeling van deze landstreek van zoo groot belang was als de aanleg van het Julianakanaal en de aanleg der hiermede verband houdende havenwerken.” Prinses Juliana opende het kanaal officieel door met een druk op een knop de sluisdeur bij Limmel te openen. Om 12 minuten over drie was het Julianakanaal officieel geopend. Vervolgens werd een boottocht gemaakt over het Julianakanaal. Op de foto hieronder passeert de koninklijke boot  Elsloo; het hele dorp viert feest en zwaait enthousiast naar Prinses Juliana en Koningin Wilhelmina.

Wat men dan nog niet weet...nog geen 5 jaar later, op 10 mei 1940 is de brug opgeblazen voordat de binnenvallende Duitsers die kunnen innemen.

Het graafwerk gaat beginnen, links de Maas en de huizen Op de Berg, links naast de kerk, verdwijnen eerdaags.

Vier op zaterdag 20 september bij Bandkeramisch Centrum mOERveld in Moorveld de opening mee van de tweede bandkeramische boerderij. Een reconstructie van huis 67 uit Elsloo.
Aanvang 14.30 uur / open tot 19.30 uur

Neem een kijkje in deze bijzondere boerderij en geniet van een feestelijke afsluiting met een authentiek bandkeramisch slotconcert. Laat je meevoeren door steentijdklanken en beleef een unieke dag vol geschiedenis en muziek!

+ Website mOERveld over opening ⇢

+ Overig programma BC mOERveld ⇢

Over heksen en bokkenrijders

Vrijdag 26 september 2025 19:00 uur - 21:00 uur
Locatie: Stichting Erfgoed Stein - Archeologisch Museum Stein, Hoppenkampstraat 14a
Entree €7,50 
Website: https://stichtingerfgoedstein.nl/aanmelden#tonvanreen

Tijdens de lezing in Stein duikt Van Reen in de duistere wereld van de 18e-eeuwse bokkenrijders en heksenprocessen in Limburg. Wie waren deze mensen écht? Werden ze terecht vervolgd, of was het een kwestie van bijgeloof, angst en macht?
Ton van Reen vertelt over de opkomst en de ondergang van de bendes en over hun invloed op het leven in de achttiende eeuw. In Limburg worden nog altijd veel verhalen verteld over onder meer Nolleke van Geleen en Hulsterheinke, in het Rijnland over Schinderhannes, in België over Jan de Lichte en de Bende van Baekeland, in Brabant over de Zwartmakers en de Heidens, in Wallonië over Les Vert-Boucqs.

Aansprekend waren de slimme leiders van de bendes, zoals onderwijzers en dokters, zoals dokter Joseph Kirchhoffs. Hij was de grote leider van de armen die in opstand kwamen tegen de machthebbers die hen onderdrukten, de rijke adel en de rijke kerk. Tijdens zijn leven vormde Kirchhoffs een bijna militair optredende bende. Helaas is hij met zijn mannen en vrouwen te vroeg in de pan gehakt. Ze werden opgehangen, gevierendeeld, levend verbrand of stierven op het rad.

De bendes van de Bokkenrijders ontstonden vooral door de grote hongersnoden in de achttiende eeuw, die ook aan de basis stonden van de Franse Revolutie. Om sterk te staan zouden ze, althans dat vertelden de priesters, een verbond hebben gesloten met de duivel. In het volksgeloof werd de duivel vaak als een bok met horens afgebeeld. 's Nachts zouden de bokkenrijders zich op de rug van bokken door de lucht verplaatsen. Waren het echte misdadigers? Nee. Iedereen die in de gewelddadige achttiende eeuw in armoede ter wereld kwam, was voor galg en rad geboren. Vooral hongerige mensen en verschoppelingen eindigden hun leven aan de galgen die overal in Nederland, België en Duitsland groeiden als strohalmen.

Verwacht geen droge geschiedenisles, maar een levendig verteld verhaal dat zowel jong als oud zal boeien.

Laat je meevoeren door de Maas
Filmfestival op de oevers van de Maas zet de rivier, haar bewoners en de verhalen in de schijnwerpers

Van 26 september tot en met 5 oktober 2025 brengt Cinema MOSA opnieuw een filmisch eerbetoon aan de Maas. Verspreid over maar liefst tien locaties op beide oevers in Vlaanderen én Nederland, biedt het festival een uniek programma van films, documentaires, livemuziek, lezingen en ontmoetingen.
Op vrijdag 3 oktober is een compilatie te zien in het Historiehuis van de Maasvallei. 

 Een rivier vol verhalen
Cinema MOSA is meer dan een filmfestival. Het is een uitnodiging om de Maasvallei te (her)ontdekken, door de ogen van bewoners, kunstenaars, natuurliefhebbers en filmmakers. Van oude journaalbeelden en droneshots tot persoonlijke vertellingen en poëtische impressies: het festival toont de rivier in al haar lagen en betekenissen.

Gedeputeerde Laura Olaerts (voorzitter RivierPark Maasvallei):
“De Maas verbindt generaties, dorpen en landen. Cinema MOSA is een cultureel platform dat die verbondenheid zichtbaar en voelbaar maakt. We zetten in op beleving, bewustwording én verwondering.”

Van Maastricht tot Maasbracht en Lanaken tot Kinrooi
Het festivalprogramma is gevarieerder dan ooit, met o.a.:

• Een komisch kano-avontuur door Hugo Hoedemakers en Wiel Borkelmans (Maaseik)
• ‘Langs de Maas’ de volledige serie van Huub Stapel, inclusief lokale vertelling door Jos Henckens (Maaseik)
• Kortfilm over het verdwijnend Maasgehucht Herbricht (Lanaken)
• In vogelvlucht over de Maas – unieke combinatie van oude en nieuwe luchtbeelden met live piano (Maastricht)
• Historisch filmmateriaal in het Binnenvaartmuseum (Maasbracht)
• Een Maasavond in het Podiumkerkje in Grevenbicht met Wim Peumans
• Natuurfilm ‘Moeder Maas’ van Frank Resseler (Kinrooi)
• Een true crime-lezing over een Maasmysterie uit 1908 met Marco Mariotti (Maasmechelen)
• Een ‘Dwaalfilmavond’ in Dilsen-Stokkem
• En een verrassende compilatie van oud en nieuw beeldmateriaal in het Binnenvaartmuseum in Maasbracht en het Historiehuis van de Maasvallei in Elsloo.

Meer dan film
Cinema MOSA nodigt uit tot reflectie over actuele thema’s als klimaat, biodiversiteit, waterbeheer en erfgoed. Het project wordt mede gefinancierd via het Interreg-programma ‘Grenzeloos Landschapstoerisme’ en wil de bewoners van de Maasvallei verbinden met hun landschap op een toegankelijke, inspirerende en artistieke manier.

Cinema Mosa is een organisatie van het RivierPark Maasvallei, Binnenvaartmuseum Maasbracht, Bonnefanten Museum Maastricht, CC Lanaken, CC Maaseik, CC Maasmechelen, Gemeente Kinrooi, Historiehuis van de Maasvallei, Limburgs Museum, Podiumkerkje Grevenbicht, Tracé - Limburgs Samenlevingsarchief, Visitor Center De Wissen en WWF. Met de steun van Interreg Vlaanderen-Nederland.

Tickets & info
Ticketverkoop en volledig programma via www.cinemamosa.eu. Prijzen variëren per activiteit. Wees er snel bij: de voorverkoop loopt als een trein en sommige events hebben beperkt plaats.

Ben je natuurliefhebber, cinefiel of gewoon nieuwsgierig? Dan mag je Cinema MOSA niet missen!

Foto boven: Luchtopname van Geulle aan de Maas. Met dank aan MeerVandaag (embedded)

Twee nieuwe Maasvallei-routes in FARO Erfgoedapp

Sinds kort vind je twee nieuwe erfgoedroutes in de FARO erfgoedapp: een erfgoedwandeling door Geulle aan de Maas en eentje door Stevensweert. Met deze gratis app krijg je tijdens je wandeling uitleg over historische plekken in het dorp, blader je door oude postkaarten, luister je naar verhalen en bekijk je filmpjes over de omgeving.

In totaal zijn er nu maar liefst acht erfgoedroutes in het RivierPark Maasvallei die je met de erfgoedapp kan wandelen. Het is ook een mooie aanvulling op andere routes en producten waarmee je het erfgoed en natuurlijk schoon in de Maasvallei kan (her)ontdekken, zoals bijvoorbeeld de @archeoroutelimburg. Meer weten over erfgoed langs de Maas? 

+ Neem een kijkje op de website van RivierPark Maasvallei ⇢

+ Download de Erfgoed app ⇢

Twee prachtige fietslussen die starten bij Bandkeramiekcentrum mOERveld in Moorveld (Geulle) en die u langs Bandkeramische plekken voeren. 

+ Meer info over de Bandkeramiekers ⇢

+ Op 20 september 2025 wordt bij BC mOERveld de tweede boerderij geopend ⇢

Fietsroute Lus 1
Met deze route fiets je door het gebied waar archeologen in de afgelopen eeuw heel veel vondsten hebben gedaan uit de tijd van de oerboeren, zoals de Bandkeramiekers ook wel genoemd worden.

In de tijd van de Bandkeramiek hebben hier eeuwenlang tientallen kleine nederzettingen gestaan. Dit is lus 1 van De oerboer route, de museumroute. Je fietst langs verschillende bijzondere musea (o.a. Historiehuis van de Maasvallei in Elsloo) waar je de vondsten uit de tijd van de Bandkeramiek met eigen ogen kunt zien. 
Wat aten ze? Hoe zagen ze eruit? Hoe begroeven ze hun doden? De route gaat merendeels door stedelijk maar ook door groengebied.

+ Lees verder en download de Lus 1 route op Visit Zuid-Limburg ⇢

Fietsroute Lus 2
Deze fietsroute houdt zich niet aan de landsgrenzen, want je fietst zowel door Nederland als België. Het veerpontje tussen Geulle (NL) en Uikhoven (BE) zet je gratis over de Maas.

Archeologische vondsten toonden aan dat de oerboeren meestal hoog en droog boven op de plateaus woonden. Maar hier in dit gebied bleek dat niet altijd het geval…
Tegenwoordig ziet deze regio er totaal anders uit dan in de tijd van de oerboeren. Toen meanderde de Maas nog overal vrij door het landschap.

Onderweg fiets je door groen gebied en veelal langs het water van het Albertkanaal of de Maas in het RivierPark Maasvallei. Ook bezoek je tijdens deze route het historisch centrum van Maastricht.

+ Lees verder en download de Lus 2 route op Visit Zuid-Limburg ⇢

De politionele acties (1947-1949) waren militaire operaties van Nederland in Indonesië tijdens de Indonesische Onafhankelijkheidsoorlog. Het doel was om de onafhankelijkheid van Indonesië, uitgeroepen op 17 augustus 1945 door Soekarno en Hatta, te ondermijnen en de Nederlandse controle over de kolonie te herstellen. De acties hebben een belangrijke plaats in de Nederlandse en Indonesische geschiedenis vanwege hun politieke, militaire en morele implicaties. Pas op 27 december 1949 erkende Nederland de Indonesische onafhankelijkheid.

De militaire acties door het Nederlands leger werden uitgevoerd door dienstplichtige militairen, vrijwilligers en beroepsmilitairen. Maar liefst ca 100.000 dienstplichtigen werden naar Nederlands-Indië gestuurd. Zo ook jongemannen uit Elsloo, 48 in totaal.

We weten dat dienstplichtige Gus Cobben in oktober 1946 naar Indië vertrok (en pas in februari 1950 in Elsloo terugkeerde!!). Pie van Es was in elk geval in februari 1947 in Indië blijkt uit een brief. Uit de tekst op een foto blijkt ook dat Harrie Hermans in okober 1946 al in Indië was. Maar wij hebben verder geen zicht op Elsloonaren die in 1946 en 1947 naar Indië werden verscheept.

Over de Elsloose mannen die tijdens en na de tweede politionele actie dienden in 1948, 1949 en 1950 is wat meer bekend dankzij de 17 uitgegeven nummers van het "Contactblad Elsloo-Indië" die naar de dorpsgenoten in Indië werden opgestuurd. Het Historiehuis van de Maasvallei heeft die 17 edities in haar collectie. Het Contactblad bestond van maart 1949 tot en met augustus 1950 toen de laatste Elsloose militairen terug kwamen. We hebben gelezen dat in mei 1950 nog 15 Elsloonaren in Indië waren.

Bij "groeten vanuit Elsloo" wordt tweemaal vermeld (bij Hein Stijnen en Louis Thomassen) ook de groeten aan "vrouw en kind, aan gezin) En Jan en Joke Stijnen doen vanuit de tropen de groeten aan de schooljeugd in Elsloo. Was hun gezin ook in Indië?
Ook hebben we gelezen dat er militairen waren waarvan de dienstplicht voorbij was, maar die ervoor kozen om in Indië een burgerfunctie te gaan bekleden en niet direct naar Elsloo terug keerden. We lezen in de contactblaadjes dat men wel 30, 40 maanden in Indië diende! In totaal waren 48 Elsloose soldaten tussen 1946 en 1950 in Indië, blijkt uit het contactblad van juli 1950.

Jan van Es
Zover we hebben kunnen lezen is helaas één Elsloonaar in Indië om het leven gekomen, Jan van Es op 15 juni 1949. Hij wordt in het contactblad van juni 1949 herdacht. Zie afbeeldingen hieronder. 

Welke Elsloonaren waren in Indië?

In het laatste nummer van het Contactblad uit augustus 1950, worden een aantal Elsloose soldaten genoemd die in Indië gediend hebben. Maar die opsomming is niet compleet.
Samen met Guus Smeets uit Catsop komen we voorlopig tot de volgende namen:
1. Gus Cobben 2. Harie Dohmen 3. Lambert Engelen 4. Wim Haenen 5. Ben Vaessen 6. Jac Vrancken 7. Sjeng Janssen 8. Hub "Ka" Fredrix 9. Lou Lemmens 10. Jules Lenaerts 11. Louis Meijers 12. Wim van Mulken 13. Sjef Reul 14. Jac Smeets 15. Hub Stijns 16. Louis Thomassen 17. Ger "Sjèrra" Visschers 18. Jo Peters 19. Jean Hendriks 20. Hein Stijnen 21. Pierre Bovens 22. Jan Thomassen 23. Harie Janssen 24. Hub Brorens 25. Thieu "van Jentrien" Fredrix 26. Tonny "Sammie" Martens 27. Harie Wouters 28. Hub Dohmen 29. Hub Beckers 30. Jan Dohmen 31. M.R. Muyters 32. Jan van Es 33. Sjef Gelissen 34. Wim Engelen 35. Frans Willems 36. Pie van Es 37. Huub "van de Nöl" Daemen 38. Pierre Thomassen 39. Harrie Hermans 40. Thieu Fredrix (Catsop) 41. Tjeu Diederen 42. Jan Martens 43. H. Wauben

In de Contactblaadjes komen we ook de naam tegen van P. Ketels. Die krijgt pakketten gestuurd en groeten van Elsloonaren ofschoon vermeld wordt dat hij niet meer in Elsloo woont.
Verder komen we deze namen nog tegen in de "groeten" maar best kans dat dit geen Elsoose soldaten waren, maar familie of kennissen uit omringende dorpen, ze worden maar eenmaal genoemd:  Mathie Fredrix, Dolf Deelen, Jo Heutmekers, Jo Simons, Peter Wetzels, Mart Kremers (Stein)

Soldaten uit Catsop

Op de website "Catsop van Vreuger" ⇢ van Guus Smeets uit Catsop staan nog een aantal namen van jongens uit Catsop die in Indië waren en ook niet allemaal in de Contactblaadjes werden genoemd, te weten Wim Engelen, Frans Willems, Pie van Es, Harrie Hermans en Tjeu Fredrix. Zeker van Harrie Hermans, Gus Cobben en Pie van Es is bekend dat zij al in 1946 naar Indië vertrokken. Sommigen waren er langer dan 3 jaar en worden daarom in 1949 nog in de blaadjes genoemd. Anderen waren waarschijnlijk al voor maart 1949 weer terug in Elsloo en Catsop. Guus Smeets heeft hun verhalen mooi opgetekend en van fraaie foto's voorzien. Lezen !

+  "Catsop van Vreuger" Bezoek website Guus Smeets met artikel over de 8 mannen uit Catsop die in Indië dienden ⇢ 

+ Lees/download hier 17 nummers "Contactblad Elsloo-Indië" ⇢

Voor Kerstmis 1948 stuurde het plaatselijk bestuur van de Vereniging Oud Militairen de soldaten een Kerstpakket. Daarvoor haalde men in het dorp geld en goederen in natura op. En dat werd allemaal minitieus bijgehouden. Van scheermesjes en  talkpoeder tot fotorolletjes en sigaren.

+ Lees hier de Kerstbrief uit 1948, goederenlijsten en de lijst van Elsloonaren die toen in Indië dienden ⇢

Indië Comité Elsloo opgericht

Op 6 februari 1949 werd het "Indië Comité Elsloo" opgericht. Jan Peters uit de Kaakstraat 8 was voorzitter. Jan Geurts van de Stationsstraat 31 was penningmeester/secretaris. En de leden waren Jac Neutelings (Catsop), P. Copier (Terhagen), G. van Loenen (Kaakstraat), N. Houben (Koolweg) en P. Fredrix (Veestraat). Zij werden ondersteund door een wisselend gezelschap vrijwilligsters die maandelijks huis-aan-huis geld, leesboeken en goederen ophalen voor het Kerstpakket en een periodiek "Tropenpakket". Zo te lezen waren de mannen altijd tevreden over de welgevulde pakketten. Ze klagen regelmatig over het slechte eten in het Nederlands leger.

Foto: Sjaak Peters (ega van Marie Wijnen) met paard en wagen en leden "Comité Elsloo-Indië" op de Oude Jurgensstraat in actie om geld en goederen in te zamelen voor de jongens in Indië (foto Historiehuis van de Maasvallei)

Vanaf maart 1949 stuurde men het Contactblad Elsloo-Indië op. In het eerste nummer uit maart 1949 lezen we overigens dat er eerder ook al een blaadje "Contact" bestond, maar dat was blijkbaar te duur geworden. Toen men van iedereen hoorde dat het opdoeken zo jammer was, werd besloten een nieuw blaadje uit te geven. Jan Schreurs van de Stationsstraat 33 was de maker van dit gestencild boekje.

Leuk om terug te lezen wat men in maart 1949 vanuit Elsloo deelde met de soldaten: visvangst in het kanaal, nog geen Elsloose schonen te zien bij de Duker, de spoorbrug in Terhagen is aan een zijde 50 cm verhoogd anders kon de electrische trein er niet onderdoor, de neergestorte "vliegmaschien" bij de Kniensheuvel wordt uitgegraven en Jan Geurts en Wim Leukel waren 25 jaar "op de Koel"
In elk nummer stond ook een sportrubriek geschreven door Pieke Fredrix uit de Veestraat; heel vaak ging die over Sjefke Janssen, de beroemde wielrenner uit Elsloo en over Haslou natuurlijk. Verder een vaste rubriek met de beste moppen in die tijd. En natuurlijk groeten van dorpsgenoten aan de mannen in Indië, waardoor je er achter komt wie op enig moment in Indië was. In enkele nummers ook stichtelijke woorden door pastoor Bertin of kapelaan Bours. We lezen ook dat in de kerk en kapel offerblokken staan; met de opbrengst worden Heilige Missen voor "de jongens" opgedragen. 

De laatste terugkeerders

Foto uit 1950 met de laatste militairen die terugkeerden uit Indië, dat moet in elk geval na juni 1950 zijn geweest. Want in het contactblad van die maand staat dat de volgende Elsloonaren in juni nog in Indië waren: G.H. Dohmen, G.H. Fredrix, Harie Wouters, Tonny "Sammie" Martens, Hub Brorens, Hein Stijnen, Louis Thomassen, M.R. Muyters, Sjeng Janssen en B. Vaessen.

Op de foto: 1 Huub Brorens 2 Huub Notten 3 Huub "Ka" Fredrix 4 pastoor Jacques Bertin 5 Harrie Wouters 6 Ton "Sammy" Martens 7 Sjang Peters 8 Rieka Verboort 9 Mien Geven 10 May Houben 11 Gerda Bours 12 Lies Bours 13 Til Peters 14 Wies Willems 15 Mien Hermans 16 Greet Bours 17 Annie Fredrix 18 Lies Franssen 19 onbekend ? 20 Til Hermans 21 Christien Beckers 22 Naard Houben ? 23 Jac Neutelings 24 Jan Geurts? 25 onbekend ? 26 Cor Engelen.
Op de foto staat ook Huub Notten in uniform, maar op het moment dat hij naar Indië zou vertrekken, werden de troepen terug getrokken en hoefde hij niet meer te gaan.
Foto en namen met dank aan Guus Smeets; klik op foto voor vergroting.

Indië Comité Elsloo

We hebben de volgende medewerkers/sters van het Indië-Comité in de blaadjes kunnen traceren: Mai Houben, Mientje Geven, Christien Beckers, Gerda Beckers, Tilla Lemmens, Treeske Haenen, Gerda Bours, Tilla Peters, Annie Fredrix, Lies Bours, Wieske Willems, Tilla Hermans, Gerda Fredrix, Bertha Franssen, Corry Engelen, Rika Verboort, Guda Meijers, Naart Houben, Jac Neutelings, Sjang Peters, Jan Geurts, Mart Daemen

Op de foto hieronder het Indië Comité Elsloo (foto met dank aan Guus Smeets; klik op foto voor vergroting.)

Foto's hierboven Nationaal Archief, enkel ter illustratie; hebben geen betrekking op Elsloose militairen.

Achtergrond

• Na de Japanse capitulatie in 1945, aan het einde van de Tweede Wereldoorlog, riepen Indonesische nationalisten de onafhankelijkheid uit. Nederland weigerde dit te erkennen en wilde de kolonie behouden.
• De jaren 1945-1947 staan bekend als de Bersiap-periode, waarin gewelddadige conflicten tussen Indonesische strijders en (Indo-)Nederlanders, Molukkers en andere minderheden plaatsvonden.

De Politionele Acties

Er waren twee grote militaire operaties die door Nederland werden aangeduid als "politionele acties", een term die suggereerde dat het om interne ordehandhaving ging, terwijl het in feite grootschalige militaire offensieven waren:

1. Operatie Product (21 juli - 4 augustus 1947)
   • Nederland wilde strategisch belangrijke gebieden in Java en Sumatra heroveren.
   • Het resultaat was dat Nederland delen van de economische kerngebieden (plantages en olievelden) onder controle kreeg.
   • De VN dwong Nederland en de Republiek Indonesië tot een staakt-het-vuren.
2. Operatie Kraai (19 december 1948 - januari 1949)
   • Nederland voerde een tweede offensief uit, met als hoogtepunt de bezetting van de republikeinse hoofdstad Jogjakarta.
   • Dit leidde tot grote internationale verontwaardiging en druk, vooral vanuit de VS en de VN.

1. Dienstplichtige militairen
• Nederland had in die periode nog een systeem van dienstplicht.
• Veel jonge mannen die in de Tweede Wereldoorlog niet hadden gediend, werden na 1945 opgeroepen om hun militaire dienstplicht te vervullen.
• Een aanzienlijk deel van hen werd naar Nederlands-Indië gestuurd, vaak tegen hun zin. Velen waren onvoldoende getraind voor oorlogsomstandigheden.

Hoewel de Nederlandse bevolking over het uitzenden van dienstplichtigen sterk verdeeld was, kon het militaire optreden in Indië als zodanig wel rekenen op de instemming van een meerderheid van de Nederlanders. De tweede politionele actie bijvoorbeeld werd, blijkens een onderzoek van de publieke opinie, door 62% van de ondervraagden goedgekeurd en door 19% afgekeurd, terwijl een even groot percentage geen mening had.

2. Vrijwilligers
• Direct na de Tweede Wereldoorlog meldden zich ook vrijwilligers, vaak mannen met een militaire achtergrond uit het verzet, het voormalige KNIL (Koninklijk Nederlands-Indisch Leger), of de geallieerde strijdkrachten.
• Veel van hen voelden een sterke band met Nederlands-Indië en wilden "helpen" de kolonie te behouden.

3. Beroepsmilitairen
• Er waren ook ervaren beroepsmilitairen, zowel uit het Nederlandse leger als het KNIL.
• Deze militairen vormden vaak de kern van de militaire eenheden en waren beter getraind en bekend met de situatie in Nederlands-Indië.

Gevolgen

1. Internationale druk:
   • Wereldwijd kwam er felle kritiek op Nederland, vooral van de Verenigde Staten en de VN.
   • De VN stuurde een bemiddelingscommissie (de Commissie van Goede Diensten) die Nederland en Indonesië tot overleg dwong.
2. Soevereiniteitsoverdracht (1949):
   • Onder druk van de internationale gemeenschap en door het verzet van Indonesische strijdkrachten (o.a. TNI en guerrilla's) moest Nederland in december 1949 de soevereiniteit overdragen aan de Republiek Indonesië.
   • Alleen Nieuw-Guinea bleef onder Nederlandse controle tot 1962. 
3. Mensenrechtenschendingen:
   • Er vonden grootschalige oorlogsmisdaden plaats, waaronder executies van burgers (zoals het bloedbad van Rawagede in 1947).
   • Er werd jarenlang weinig aandacht besteed aan deze excessen, maar recent zijn er onderzoeken en erkenningen geweest. 

Nalatenschap

1. In Nederland:
   • De term “politionele acties” blijft controversieel. Tegenwoordig wordt erkend dat het een koloniale oorlog was.
   • Excuses zijn aangeboden aan Indonesië, en de regering steunde in 2022 een grootschalig historisch onderzoek naar de oorlog.
2. In Indonesië:
   • De acties worden gezien als een poging van een voormalige kolonisator om onafhankelijkheid te onderdrukken. Het conflict wordt vaak herinnerd als onderdeel van de bredere strijd voor nationale bevrijding.

De politionele acties waren dus een tumultueuze periode die diepe sporen heeft nagelaten in de betrekkingen tussen Nederland en Indonesië, en blijven tot op heden een onderwerp van discussie en herwaardering.

+ Wikipedia over Indonesische Onafhankelijkheidsoorlog 1945-1949 ⇢

+ Historiek.net over de aanloop naar de "politionele acties" ⇢

+ Kijk NPO serie "Onze jongens op Java" ⇢

+ NPO kennis Nederlands-Indië ⇢

+ (Onder)zoeken in Nationaal Archief (hell of a job!)- ⇢

+ Waarom noemde de Nederlandse regering deze oorlog "politionele acties"? ⇢

+ Oorlogsbronnen over "politionele acties" ⇢

+ Oorlogsverhalen over "politionele acties" ⇢

+ Catsop van Vreuger over de 8 mannen uit Catsop die in Indië dienden ⇢

+ Gedenkboeken, fotogallerij etc. op indiegangers.nl ⇢

+ Zeer uigebreid blog over Indië 1947-1950 ⇢

+ Veteranen Instituut ⇢

+ Duizend dagen Indië ⇢