Historiehuis en streekmuseum zijn o.a. wegens werkzaamheden GESLOTEN van 15 december tot en met 15 maart 2025.

In het voorjaar van 2024 heeft de Beekse historicus Herman van Rens, samen met Annelies van Rens, een 12-delige cyclus verzorgd over de Holocaust en genocide in het algemeen. Mede gezien het feit dat deze thematiek niets aan actualiteit heeft ingeboet, is Stegen 35 gaan zoeken naar een adequaat vervolg.

• Dinsdag 14 januari - 19:00-21:00 - René van Rijsselt: De rol van Limburgse gemeenten tijdens de Jodenvervolging in de Tweede Wereldoorlog

In 2025 zal de reeks worden voortgezet met lezingen over onderwerpen die te maken hebben met de actuele sociale en politieke situatie.

Alle bijeenkomsten vinden plaats van 19:00-21:00 uur in Stegen 35 te Beek.
Per lezing vragen wij een bedrage van €5 p.p. ter vergoeding van de onkosten. De koffie is gratis.
U kunt zich opgeven via info@stegen35.nl.
Vooraf de bijdrage overmaken naar NL56Rabo0104910658 t.n.v. KBO St. Jozef Beek onder vermelding van "Holocaust vervolg d.d. ..." kan ook.

Wat maakt Limburg eigenlijk 'het Limburgʼ dat we nu kennen? In de vijfdelige serie De Waereld in Limburg neemt schrijver, muzikant, journalist en historicus Frans Pollux je mee op een fascinerende reis door de veelzijdige en rijke Limburgse cultuur.

In deze vierde aflevering gaat Frans op onderzoek uit naar onze én zijn eigen achtergrond. Migratie is namelijk een belangrijk onderdeel van onze provincie, echt iets typisch Limburg. Denk aan de arbeidsmigranten van nu, de Turken, de Molukkers, de koempels van vroeger, zelfs het allereerste begin van de 'Limburgers' komt voort uit migratie. De eerste Limburgers waren namelijk migranten in Elsloo. 

Reden voor Frans Pollux om het Historiehuis van de Maasvallei in Elsloo te bezoeken voor een interview met Luc Amkreutz, als archeoloog verbonden aan het Rijksmuseum voor Oudheden in Leiden. En natuurlijk om de archeologische vondsten van die eerste boeren van Nederland met eigen ogen te aanschouwen.

De gemeente Stein heeft een incidentele subsidie van €25.000 verstrekt aan Stichting Erfgoed Stein voor het educatieprogramma "Jagers en Boeren", dat de prehistorische geschiedenis van Zuid-Limburg op een leuke en interactieve manier vertelt.

Het programma, opgezet in samenwerking met het Historiehuis van de Maasvallei en STEAM Limburg, gaat over de Bandkeramiekers. Dit waren mensen die 7.000 jaar geleden in Zuid-Limburg leefden. Zij waren de eerste boeren in Nederland en brachten vaste dorpen, akkerbouw en hun kenmerkende aardewerk naar de regio. Hun bijdrage wordt gezien als de basis van onze Europese beschaving.

Wat houdt het programma in?
• Lesmateriaal voor scholen
• Replica’s van archeologische vondsten
• Digitale hulpmiddelen
• Een reizende tentoonstelling

Het programma sluit aan bij het visiedocument "In verbinding met Bandkeramiek", dat samenwerking bevordert tussen de gemeenten Stein, Maastricht, Beek en Sittard-Geleen. Dit document helpt bij het opstellen van een beleidsplan en afspraken over de samenwerking.

Doelen van het programma
1. Vergroten historisch bewustzijn: Het programma maakt de prehistorische geschiedenis van Stein en Zuid-Limburg toegankelijk voor een breed publiek.
2. Versterken van onderwijs: Scholen worden voorzien van lesmateriaal en activiteiten waarmee erfgoed een structurele plek in het onderwijs krijgt.
3. Regionale samenwerking: Stein neemt een voortrekkersrol in het Bandkeramieksamenwerkingsverband.
4. Sociale cohesie oftewel verbinding: Het programma brengt inwoners, scholen en erfgoedinstellingen samen en stimuleert om trots te zijn op lokaal erfgoed.
5. Promotie van Stein: Het erfgoed van Stein wordt niet alleen lokaal beleefbaar, maar ook regionaal gepromoot.

Financiën en planning
De €25.000 subsidie komt uit het Steinse museumbudget. Het totale budget voor dit project is €84.000. De overige €59.000 komt van partners en andere subsidies. Er worden regelmatig overleggen en evaluaties gehouden om het project goed te laten verlopen.

Bijdrage aan de toekomst
Dit programma sluit aan bij de gemeentelijke Strategische Visie 2040. Het versterkt de lokale identiteit en zorgt ervoor dat inwoners en leerlingen meer betrokken raken bij de geschiedenis van Stein.

In 1934 werd bij gelegenheid van de opening van het Julianakanaal ook een Gedenkboek uitgebracht van bijna 100 pagina's. Uitgevers waren het Algemeen Publiciteitskantoor Amsterdam en het Limburgsch Dagblad in Heerlen.

+ Je kunt het hier lezen/downloaden ⇢

In november 2024 ontvangen we een e-mail van Rob van der Salm uit Maassluis. Hij vraagt of we interesse hebben in zo'n 90 foto's, gemaakt tussen 1930 en 1934, tijdens de aanleg van het Julianakanaal. Natuurlijk hebben we daar interesse in!

Zijn overgrootvader, Goosen van der Salm (1879-1965, opzichter bij Rijkswaterstaat) liet deze foto's destijds afdrukken van de originele glasplaten. Dit was een fototechniek van uitzonderlijke kwaliteit, die in opdracht van Rijkswaterstaat werd gebruikt.

Tot onze grote vreugde doneert Rob van der Salm de foto's aan het Historiehuis. Hartelijk dank daarvoor!
Op 3 december hebben we de foto's ontvangen: erfgoedmateriaal van de hoogste orde voor de inwoners van de Maasvallei.

De politionele acties (1947-1949) waren militaire operaties van Nederland in Indonesië tijdens de Indonesische Onafhankelijkheidsoorlog. Het doel was om de onafhankelijkheid van Indonesië, uitgeroepen op 17 augustus 1945 door Soekarno en Hatta, te ondermijnen en de Nederlandse controle over de kolonie te herstellen. De acties hebben een belangrijke plaats in de Nederlandse en Indonesische geschiedenis vanwege hun politieke, militaire en morele implicaties. Pas op 27 december 1949 erkende Nederland de Indonesische onafhankelijkheid.

De militaire acties door het Nederlands leger werden uitgevoerd door dienstplichtige militairen, vrijwilligers en beroepsmilitairen. Maar liefst ca 100.000 dienstplichtigen werden naar Nederlands-Indië gestuurd. Zo ook jongemannen uit Elsloo, 48 in totaal.

We weten dat dienstplichtige Gus Cobben in oktober 1946 naar Indië vertrok (en pas in februari 1950 in Elsloo terugkeerde!!). Pie van Es was in elk geval in februari 1947 in Indië blijkt uit een brief. Uit de tekst op een foto blijkt ook dat Harrie Hermans in okober 1946 al in Indië was. Maar wij hebben verder geen zicht op Elsloonaren die in 1946 en 1947 naar Indië werden verscheept.

Over de Elsloose mannen die tijdens en na de tweede politionele actie dienden in 1948, 1949 en 1950 is wat meer bekend dankzij de 17 uitgegeven nummers van het "Contactblad Elsloo-Indië" die naar de dorpsgenoten in Indië werden opgestuurd. Het Historiehuis van de Maasvallei heeft die 17 edities in haar collectie. Het Contactblad bestond van maart 1949 tot en met augustus 1950 toen de laatste Elsloose militairen terug kwamen. We hebben gelezen dat in mei 1950 nog 15 Elsloonaren in Indië waren.

Bij "groeten vanuit Elsloo" wordt tweemaal vermeld (bij Hein Stijnen en Louis Thomassen) ook de groeten aan "vrouw en kind, aan gezin) En Jan en Joke Stijnen doen vanuit de tropen de groeten aan de schooljeugd in Elsloo. Was hun gezin ook in Indië?
Ook hebben we gelezen dat er militairen waren waarvan de dienstplicht voorbij was, maar die ervoor kozen om in Indië een burgerfunctie te gaan bekleden en niet direct naar Elsloo terug keerden. We lezen in de contactblaadjes dat men wel 30, 40 maanden in Indië diende! In totaal waren 48 Elsloose soldaten tussen 1946 en 1950 in Indië, blijkt uit het contactblad van juli 1950.

Jan van Es
Zover we hebben kunnen lezen is helaas één Elsloonaar in Indië om het leven gekomen, Jan van Es op 15 juni 1949. Hij wordt in het contactblad van juni 1949 herdacht. Zie afbeeldingen hieronder. 

Welke Elsloonaren waren in Indië?
In het laatste nummer van het Contactblad uit augustus 1950, worden een aantal Elsloose soldaten genoemd die in Indië gediend hebben. Maar die opsomming is niet compleet.
Samen met Guus Smeets uit Catsop komen we voorlopig tot de volgende namen:
1. Gus Cobben 2. Harie Dohmen 3. Lambert Engelen 4. Wim Haenen 5. Ben Vaessen 6. Jac Vrancken 7. Sjeng Janssen 8. Hub "Ka" Fredrix 9. Lou Lemmens 10. Jules Lenaerts 11. Louis Meijers 12. Wim van Mulken 13. Sjef Reul 14. Jac Smeets 15. Hub Stijns 16. Louis Thomassen 17. Ger "Sjèrra" Visschers 18. Jo Peters 19. Jean Hendriks 20. Hein Stijnen 21. Pierre Bovens 22. Jan Thomassen 23. Harie Janssen 24. Hub Brorens 25. Thieu "van Jentrien" Fredrix 26. Tonny "Sammie" Martens 27. Harie Wouters 28. Hub Dohmen 29. Hub Beckers 30. Jan Dohmen 31. M.R. Muyters 32. Jan van Es 33. Sjef Gelissen 34. Wim Engelen 35. Frans Willems 36. Pie van Es 37. Huub "van de Nöl" Daemen 38. Pierre Thomassen 39. Harrie Hermans 40. Thieu Fredrix (Catsop) 41. Tjeu Diederen 42. Jan Martens 43. H. Wauben

In de Contactblaadjes komen we ook de naam tegen van P. Ketels. Die krijgt pakketten gestuurd en groeten van Elsloonaren ofschoon vermeld wordt dat hij niet meer in Elsloo woont.
Verder komen we deze namen nog tegen in de "groeten" maar best kans dat dit geen Elsoose soldaten waren, maar familie of kennissen uit omringende dorpen, ze worden maar eenmaal genoemd:  Mathie Fredrix, Dolf Deelen, Jo Heutmekers, Jo Simons, Peter Wetzels, Mart Kremers (Stein)

Soldaten uit Catsop
Op de website "Catsop van Vreuger" ⇢ van Guus Smeets uit Catsop staan nog een aantal namen van jongens uit Catsop die in Indië waren en ook niet allemaal in de Contactblaadjes werden genoemd, te weten Wim Engelen, Frans Willems, Pie van Es, Harrie Hermans en Tjeu Fredrix. Zeker van Harrie Hermans, Gus Cobben en Pie van Es is bekend dat zij al in 1946 naar Indië vertrokken. Sommigen waren er langer dan 3 jaar en worden daarom in 1949 nog in de blaadjes genoemd. Anderen waren waarschijnlijk al voor maart 1949 weer terug in Elsloo en Catsop. Guus Smeets heeft hun verhalen mooi opgetekend en van fraaie foto's voorzien. Lezen !

+  "Catsop van Vreuger" Bezoek website Guus Smeets met artikel over de 8 mannen uit Catsop die in Indië dienden ⇢ 

+ Lees/download hier 17 nummers "Contactblad Elsloo-Indië" ⇢

Voor Kerstmis 1948 stuurde het plaatselijk bestuur van de Vereniging Oud Militairen de soldaten een Kerstpakket. Daarvoor haalde men in het dorp geld en goederen in natura op. En dat werd allemaal minitieus bijgehouden. Van scheermesjes en  talkpoeder tot fotorolletjes en sigaren.

+ Lees hier de Kerstbrief uit 1948, goederenlijsten en de lijst van Elsloonaren die toen in Indië dienden ⇢

Indië Comité Elsloo opgericht
Op 6 februari 1949 werd het "Indië Comité Elsloo" opgericht. Jan Peters uit de Kaakstraat 8 was voorzitter. Jan Geurts van de Stationsstraat 31 was penningmeester/secretaris. En de leden waren Jac Neutelings (Catsop), P. Copier (Terhagen), G. van Loenen (Kaakstraat), N. Houben (Koolweg) en P. Fredrix (Veestraat). Zij werden ondersteund door een wisselend gezelschap vrijwilligsters die maandelijks huis-aan-huis geld, leesboeken en goederen ophalen voor het Kerstpakket en een periodiek "Tropenpakket". Zo te lezen waren de mannen altijd tevreden over de welgevulde pakketten. Ze klagen regelmatig over het slechte eten in het Nederlands leger.

Foto: Sjaak Peters (ega van Marie Wijnen) met paard en wagen en leden "Comité Elsloo-Indië" op de Oude Jurgensstraat in actie om geld en goederen in te zamelen voor de jongens in Indië (foto Historiehuis van de Maasvallei)

Vanaf maart 1949 stuurde men het Contactblad Elsloo-Indië op. In het eerste nummer uit maart 1949 lezen we overigens dat er eerder ook al een blaadje "Contact" bestond, maar dat was blijkbaar te duur geworden. Toen men van iedereen hoorde dat het opdoeken zo jammer was, werd besloten een nieuw blaadje uit te geven. Jan Schreurs van de Stationsstraat 33 was de maker van dit gestencild boekje.

Leuk om terug te lezen wat men in maart 1949 vanuit Elsloo deelde met de soldaten: visvangst in het kanaal, nog geen Elsloose schonen te zien bij de Duker, de spoorbrug in Terhagen is aan een zijde 50 cm verhoogd anders kon de electrische trein er niet onderdoor, de neergestorte "vliegmaschien" bij de Kniensheuvel wordt uitgegraven en Jan Geurts en Wim Leukel waren 25 jaar "op de Koel"
In elk nummer stond ook een sportrubriek geschreven door Pieke Fredrix uit de Veestraat; heel vaak ging die over Sjefke Janssen, de beroemde wielrenner uit Elsloo en over Haslou natuurlijk. Verder een vaste rubriek met de beste moppen in die tijd. En natuurlijk groeten van dorpsgenoten aan de mannen in Indië, waardoor je er achter komt wie op enig moment in Indië was. In enkele nummers ook stichtelijke woorden door pastoor Bertin of kapelaan Bours. We lezen ook dat in de kerk en kapel offerblokken staan; met de opbrengst worden Heilige Missen voor "de jongens" opgedragen. 

De laatste terugkeerders

Foto uit 1950 met de laatste militairen die terugkeerden uit Indië, dat moet in elk geval na juni 1950 zijn geweest. Want in het contactblad van die maand staat dat de volgende Elsloonaren in juni nog in Indië waren: G.H. Dohmen, G.H. Fredrix, Harie Wouters, Tonny "Sammie" Martens, Hub Brorens, Hein Stijnen, Louis Thomassen, M.R. Muyters, Sjeng Janssen en B. Vaessen.

Op de foto: 1 Huub Brorens 2 Huub Notten 3 Huub "Ka" Fredrix 4 pastoor Jacques Bertin 5 Harrie Wouters 6 Ton "Sammy" Martens 7 Sjang Peters 8 Rieka Verboort 9 Mien Geven 10 May Houben 11 Gerda Bours 12 Lies Bours 13 Til Peters 14 Wies Willems 15 Mien Hermans 16 Greet Bours 17 Annie Fredrix 18 Lies Franssen 19 onbekend ? 20 Til Hermans 21 Christien Beckers 22 Naard Houben ? 23 Jac Neutelings 24 Jan Geurts? 25 onbekend ? 26 Cor Engelen.
Op de foto staat ook Huub Notten in uniform, maar op het moment dat hij naar Indië zou vertrekken, werden de troepen terug getrokken en hoefde hij niet meer te gaan.
Foto en namen met dank aan Guus Smeets; klik op foto voor vergroting.

Indië Comité Elsloo

We hebben de volgende medewerkers/sters van het Indië-Comité in de blaadjes kunnen traceren: Mai Houben, Mientje Geven, Christien Beckers, Gerda Beckers, Tilla Lemmens, Treeske Haenen, Gerda Bours, Tilla Peters, Annie Fredrix, Lies Bours, Wieske Willems, Tilla Hermans, Gerda Fredrix, Bertha Franssen, Corry Engelen, Rika Verboort, Guda Meijers, Naart Houben, Jac Neutelings, Sjang Peters, Jan Geurts, Mart Daemen

Op de foto hieronder het Indië Comité Elsloo (foto met dank aan Guus Smeets; klik op foto voor vergroting.)

Foto's hierboven Nationaal Archief, enkel ter illustratie; hebben geen betrekking op Elsloose militairen.

Achtergrond

• Na de Japanse capitulatie in 1945, aan het einde van de Tweede Wereldoorlog, riepen Indonesische nationalisten de onafhankelijkheid uit. Nederland weigerde dit te erkennen en wilde de kolonie behouden.
• De jaren 1945-1947 staan bekend als de Bersiap-periode, waarin gewelddadige conflicten tussen Indonesische strijders en (Indo-)Nederlanders, Molukkers en andere minderheden plaatsvonden.

De Politionele Acties

Er waren twee grote militaire operaties die door Nederland werden aangeduid als "politionele acties", een term die suggereerde dat het om interne ordehandhaving ging, terwijl het in feite grootschalige militaire offensieven waren:

1. Operatie Product (21 juli - 4 augustus 1947)
   • Nederland wilde strategisch belangrijke gebieden in Java en Sumatra heroveren.
   • Het resultaat was dat Nederland delen van de economische kerngebieden (plantages en olievelden) onder controle kreeg.
   • De VN dwong Nederland en de Republiek Indonesië tot een staakt-het-vuren.
2. Operatie Kraai (19 december 1948 - januari 1949)
   • Nederland voerde een tweede offensief uit, met als hoogtepunt de bezetting van de republikeinse hoofdstad Jogjakarta.
   • Dit leidde tot grote internationale verontwaardiging en druk, vooral vanuit de VS en de VN.

1. Dienstplichtige militairen
• Nederland had in die periode nog een systeem van dienstplicht.
• Veel jonge mannen die in de Tweede Wereldoorlog niet hadden gediend, werden na 1945 opgeroepen om hun militaire dienstplicht te vervullen.
• Een aanzienlijk deel van hen werd naar Nederlands-Indië gestuurd, vaak tegen hun zin. Velen waren onvoldoende getraind voor oorlogsomstandigheden.

Hoewel de Nederlandse bevolking over het uitzenden van dienstplichtigen sterk verdeeld was, kon het militaire optreden in Indië als zodanig wel rekenen op de instemming van een meerderheid van de Nederlanders. De tweede politionele actie bijvoorbeeld werd, blijkens een onderzoek van de publieke opinie, door 62% van de ondervraagden goedgekeurd en door 19% afgekeurd, terwijl een even groot percentage geen mening had.

2. Vrijwilligers
• Direct na de Tweede Wereldoorlog meldden zich ook vrijwilligers, vaak mannen met een militaire achtergrond uit het verzet, het voormalige KNIL (Koninklijk Nederlands-Indisch Leger), of de geallieerde strijdkrachten.
• Veel van hen voelden een sterke band met Nederlands-Indië en wilden "helpen" de kolonie te behouden.

3. Beroepsmilitairen
• Er waren ook ervaren beroepsmilitairen, zowel uit het Nederlandse leger als het KNIL.
• Deze militairen vormden vaak de kern van de militaire eenheden en waren beter getraind en bekend met de situatie in Nederlands-Indië.

Gevolgen

1. Internationale druk:
   • Wereldwijd kwam er felle kritiek op Nederland, vooral van de Verenigde Staten en de VN.
   • De VN stuurde een bemiddelingscommissie (de Commissie van Goede Diensten) die Nederland en Indonesië tot overleg dwong.
2. Soevereiniteitsoverdracht (1949):
   • Onder druk van de internationale gemeenschap en door het verzet van Indonesische strijdkrachten (o.a. TNI en guerrilla's) moest Nederland in december 1949 de soevereiniteit overdragen aan de Republiek Indonesië.
   • Alleen Nieuw-Guinea bleef onder Nederlandse controle tot 1962. 
3. Mensenrechtenschendingen:
   • Er vonden grootschalige oorlogsmisdaden plaats, waaronder executies van burgers (zoals het bloedbad van Rawagede in 1947).
   • Er werd jarenlang weinig aandacht besteed aan deze excessen, maar recent zijn er onderzoeken en erkenningen geweest. 

Nalatenschap

1. In Nederland:
   • De term “politionele acties” blijft controversieel. Tegenwoordig wordt erkend dat het een koloniale oorlog was.
   • Excuses zijn aangeboden aan Indonesië, en de regering steunde in 2022 een grootschalig historisch onderzoek naar de oorlog.
2. In Indonesië:
   • De acties worden gezien als een poging van een voormalige kolonisator om onafhankelijkheid te onderdrukken. Het conflict wordt vaak herinnerd als onderdeel van de bredere strijd voor nationale bevrijding.

De politionele acties waren dus een tumultueuze periode die diepe sporen heeft nagelaten in de betrekkingen tussen Nederland en Indonesië, en blijven tot op heden een onderwerp van discussie en herwaardering.

+ Wikipedia over Indonesische Onafhankelijkheidsoorlog 1945-1949 ⇢

+ Historiek.net over de aanloop naar de "politionele acties" ⇢

+ Kijk NPO serie "Onze jongens op Java" ⇢

+ NPO kennis Nederlands-Indië ⇢

+ (Onder)zoeken in Nationaal Archief (hell of a job!)- ⇢

+ Waarom noemde de Nederlandse regering deze oorlog "politionele acties"? ⇢

+ Oorlogsbronnen over "politionele acties" ⇢

+ Oorlogsverhalen over "politionele acties" ⇢

+ Catsop van Vreuger over de 8 mannen uit Catsop die in Indië dienden ⇢

+ Gedenkboeken, fotogallerij etc. op indiegangers.nl ⇢

+ Zeer uigebreid blog over Indië 1947-1950 ⇢

+ Veteranen Instituut ⇢

+ Duizend dagen Indië ⇢

Ondanks een waarschuwing van de Autoriteit Persoonsgegevens (AP) heeft minister Eppo Bruins (Onderwijs, Cultuur en Wetenschap) op 19 december 2024 toch besloten het gedigitaliseerde deel van het Centraal Archief Bijzondere Rechtspleging (CABR) toegankelijk te maken. Hij laat een tijdelijke voorziening instellen. Onderzoekers en familie van nabestaanden kunnen in de studieruimte van het Nationaal Archief (NA) in Den Haag onder voorwaarden onderzoek gaan doen in het gedigitaliseerde oorlogsarchief. Deze tijdelijke voorziening zal naar verwachting in het 1e kwartaal van 2025 gereedkomen.

Ophef
Er is de afgelopen twee weken veel ophef ontstaan over de online publicatie van een namenlijst door het Nationaal Archief. Deze lijst, samengesteld uit het Centraal Archief voor de Bijzondere Rechtspleging (CABR), bevat namen van personen die betrokken zouden zijn geweest bij collaboratie tijdens de Tweede Wereldoorlog. Historici Erik van Rijsselt en Fred Cammaert noemen de publicatie een ernstige fout en waarschuwen voor de schadelijke gevolgen. Volgens hen bevat de lijst talloze onnauwkeurigheden en ontbreekt het aan de noodzakelijke context.

Fouten en gebreken
De CABR-archieven, waarin strafzaken tegen vermeende collaborateurs zijn vastgelegd, stammen uit de chaotische periode na de oorlog. Het archief werd oorspronkelijk alleen gebruikt door onderzoekers en was niet bedoeld voor openbaar gebruik. Op 6 januari 2025 erkende het Nationaal Archief dat de lijst fouten bevat. Namen van onschuldigen, zoals Joodse slachtoffers, verzetsmensen en personen die het slachtoffer werden van valse aangiftes, zijn erin opgenomen. Ondanks deze gebreken besloot het Nationaal Archief de lijst online te zetten, tegen de adviezen van experts in.

Een tijd van chaos en wraak
Direct na de bevrijding heerste een sfeer van afrekening. Politie en justitie hadden te maken met grote personeelstekorten, en veel werk werd overgenomen door onervaren of partijdige krachten. Dit leidde regelmatig tot onzorgvuldige registraties en foutieve conclusies. Veel dossiers bevatten slechts summiere informatie, getuigenverklaringen of ongefundeerde aangiftes. Sommige documenten kregen het stempel ‘Geen Nader Onderzoek’, wat betekent dat er geen verdere actie werd ondernomen. Hierdoor zijn talloze namen onterecht in het archief terechtgekomen.

Onverantwoordelijk handelen
Voordat de publicatie werd uitgevoerd, waarschuwden deskundigen voor de gevolgen. De index bevat niet alleen feitelijke fouten, maar mist ook de nodige context en uitleg. Het besluit om de lijst openbaar te maken – ondanks tegenstand van minister Bruins – wordt door critici onverantwoord genoemd. Volgens Van Rijsselt en Cammaert worden hierdoor duizenden onschuldigen onterecht gestigmatiseerd. Zo staan er bijvoorbeeld namen op van Joodse inwoners die tijdens de oorlog alles verloren, terwijl bekende oorlogsmisdadigers ontbreken.

Gebrek aan transparantie
Hoewel de namenlijst nu publiek toegankelijk is, blijven de volledige CABR-dossiers alleen in te zien via een formeel verzoek. Voor inwoners van Limburg biedt het Historisch Centrum Limburg in Maastricht mogelijk meer helderheid over de lokale context. Experts adviseren gebruikers om de informatie met uiterste voorzichtigheid te benaderen, gezien de vele valkuilen en tekortkomingen in de gegevens.

Conclusie
De publicatie van de CABR-namenlijst zonder adequate uitleg of verificatie is volgens critici een voorbeeld van nalatigheid. Wat bedoeld was als hulpmiddel voor archiefmedewerkers, is nu zonder context vrijgegeven, met alle gevolgen van dien. Betrokkenen roepen op tot meer zorgvuldigheid en pleiten voor aanvullende toelichtingen bij de openbaar gemaakte informatie. Voor wie in de lijst duikt, geldt een duidelijke waarschuwing: niet alles is wat het lijkt.

+ Lees verder op rijksoverheid.nl ⇢

+ Lees verder op historiek.net ⇢

In de pers begin december 2024:

"Het Centraal Archief Bijzondere Rechtspleging (CABR) bevat dossiers en documenten die tijdens en na de Tweede Wereldoorlog zijn verzameld over mensen die verdacht werden van collaboratie met de nazi's. Dit archief werd gevormd tijdens de naoorlogse bijzondere rechtspleging, een proces gericht op het vervolgen van Nederlanders die met de Duitse bezetters hadden samengewerkt. Denk aan mensen die lid waren van de NSB, de SS, of anderen die actief met de Duitsers collaboreerden, inclusief verraadplegers, verklikkers en economische profiteurs.

Het archief is tot nu toe beperkt toegankelijk geweest vanwege privacyoverwegingen, vooral omdat het om gevoelige informatie gaat over individuen en hun betrokkenheid bij oorlogsmisdaden of collaboratie. Onderzoekers, historici en journalisten konden al beperkte toegang krijgen, maar vanaf  2 januari 2025 wordt het hele CABR openbaar en online toegankelijk. Dit betekent dat iedereen de dossiers online kan inzien, wat kan leiden tot nieuwe inzichten in zowel individuele als collectieve gedragingen tijdens de oorlog.

Het publiekelijk openstellen van het CABR heeft veel debat opgeroepen. Sommige nabestaanden vrezen dat de openbaring van familieleden met mogelijk "foute" daden tot onrust of negatieve beeldvorming kan leiden. Aan de andere kant wordt het ook gezien als een belangrijke stap in het openbaar maken van de geschiedenis, waarmee de samenleving een vollediger beeld krijgt van wat er tijdens de oorlog is gebeurd. Historici en onderzoekers verwachten nieuwe ontdekkingen die kunnen bijdragen aan een completer begrip van de complexe periode van de Tweede Wereldoorlog en de nasleep daarvan."

Na jaren weer te zien in Limburg

Tweeduizend jaar geleden stonden er in Limburg honderden Romeinse villa’s, grote landbouwbedrijven die de regio van graan voorzagen. Meer dan twintig van deze landgoederen zijn de afgelopen eeuw opgegraven, waarna de vondsten in verschillende collecties terechtkwamen, ook buiten Limburg. De belangrijkste vondsten zijn nu te zien in een tentoonstelling in het Limburgs Museum in Venlo. 

De tentoonstelling Romeinse villa’s in Limburg loopt tot 11 mei 2025.

+ Lees verder op historiek.net ⇢

Afbeelding boven: Fresco uit de villa van Maasbracht (Provinciaal depot voor bodemvondsten Limburg/Limburgs Museum)