Conrard Vlecken: reisverslag 1804-1806

Streekmuseum Elsloo is in het bezit van het orginele reisverslag van Conrard Vlecken, de Elsloonaar die in 1804 als koetsier, met de gravin van Elsloo vertrok naar Rome en in augustus 1806 terugkeerde.
In zijn boekje beschrijft hij de plaatsen en herbergen, waar hij gelogeerd heeft en zijn ervaringen tijdens die reis. Uit alles blijft zijn verwondering voor alles wat hij tijdens deze reis te zien kreeg. Het reisverslag is uitgewerkt en ligt het publiek ter inzage. Ook het originele boekje ligt in een vitrine tentoongesteld.

Hier een pagina uit het originele boekje uit 1804 (klik er op voor vergroting)

Bron: o.a. "Ze hingen in drie reysen” van Mart Pfeifer en Eddy Erkens over de lotgevallen van de Bokkenrijders van Elsloo. Lees/download het boek hier gratis ⇢

Vader Nicolaas Vlecken was eerst bakker in Catsop en verhuisde later naar een huisje Op de Berg, in de buurt waar nu het streekmuseum ligt. In 1773 werd hij opgepakt als lid van de Bokkenrijders, meer info ⇢
De geschiedenis vertelt niet of dit inderdaad zo was, maar als je de duimschroeven letterlijk aangedraaid kreeg bekenden de meesten dat ze lid van de roversbende waren.
Heel vaak volgde de arrestatie na verraad door familie of bekenden, die ook met de duimschroeven (of erger) in aanraking waren geweest.
Nicolaas Vlecken werd op 8 november 1773 opgehangen; zijn zoon Conrard was toen 3 jaar oud.
Als te doen gebruikelijk werd de weduwe onteigend om de schuld te vereffenen. De kasteelheer van Elsloo, graaf D'Arberg heeft zich toen blijkbaar het lot van de vrouw en haar 6 kinderen aangetrokken en een lemen huisje ter beschikking gesteld in de toenmalige kasteeltuin, onder aan de Maasberg.

Hier meer info over de familie D'Arberg ⇢

Zoon Conrard werd later knecht en koetsier bij de kasteelheer. In die hoedanigheid vertrok hij in 1804 met de toen 16-jarige gravin Josephine Philippine D’Arberg * voor een rondreis door heel Europa! Die hele reis van 1804 tot 1806 (!), vooral wat hij onderweg zag en meemaakte, heeft hij beschreven in het boekje dat nu ter inzage in het streekmuseum ligt. Hij schrijft o.a. over de "brandende berg" die hij in Italië zag (de Vesuvius) en de huizen die men uit de grond opgroef (Pompeï)
De gravin bleef in Frankrijk en voorzover bekend is de gravin Josephine Philippine D’Arberg niet getrouwd geweest. Zij leefde van 1786 tot 1838.
Conrard is in Brussel getrouwd op 23-12-1806 met Margita Lucia Fouguet, die in Luxemburg was geboren. Of hij deze vrouw op zijn reis ontmoet had of in Brussel blijft een vraagteken. Zij keren terug naar Elsloo en Conrard overlijd in 1851, kinderloos.
Zover bekend leven geen nazaten van deze familie Vlecken in onze contreien.

* De ouders van de jonge Gravin waren Graaf Nicolas D 'Arberg en Francoise de Stolberg-Gedern.

Nicolas Antoine werd geboren in Nivelles (Nijvel) ten zuiden van Brussel en op 20 juli 1736 gedoopt in de kerk van St Jean, hij stierf in 1813. Hij zal uitgroeien tot de machtigste maar tevens de laatste echte kasteelheer van Elsloo.
Hij trouwde met Francoise de Stolberg-Gedern (1756-1836). (Wederom iemand uit een zeer aanzienlijk geslacht.
Een van haar voorouders was Juliana van Stolberg, de moeder van Prins Willem van Oranje Nassau.

Zij kregen verschillende kinderen (minstens 5):
Ons bekend zijn:
- Charles Philip Alexander (1776-1814)
- Caroline Ferdinande (1781- 1852)
- Felicie Caroline Hororine (1790-1860)
- Gustave (geb 1791)
- Josephine Philippine (1786-1838)

De laatste, Josephine Philippine D’Arberg is degene die in 1804 met een koetsier uit Elsloo, Conrard Vlecken, een reis per koets vanuit Brussel naar Rome heeft gemaakt. Conrard heeft van de reis met “zijn gravin” een dagboek bijgehouden dat bewaard is gebleven.

Zowel de moeder als de twee zussen van Josephine worden hofdames van Josephine Napoleon. Gustav zal jong sterven maar Charles Philip Alexander zal de laatste D ‘Arberg in Elsloo zijn en het kasteel aan de Geloes verkopen.

Het boek Antihelden van Joost Welten, met daarin o.a. het verhaal van de Elslonaar Conrard Vlecken die in 1804 als koetsier, met de gravin van Elsloo naar Rome vertrok en in augustus 1806 terugkeerde. Hij vertelt over de tocht via de Alpen (met paardenkoets!) naar Rome en over alle moois dat hij als dorpse paardenverzorger onderweg ziet.

Hardcover, 383 pagina’s schitterend uitgevoerd met heel veel illustraties.

Foto boven: hier werd Henri Schepers geboren, bij de ronde boog, Op de Berg 6 in Elsloo

Woensdag 4 mei 2022 is voor zijn geboortehuis Op de Berg 6 in Elsloo, het huidige Streekmuseum, een Stolperstein gelegd voor de Elsloose verzetsheld Henri Schepers.
Henri werd in Elsloo geboren op 21 december 1914 en op 18 augustus 1944 in de val gelokt en vermoord in Meerssen. Lees zijn verhaal hieronder.

De Stolperstein werd gelegd door zijn neven Jo Schepers en Paul Wouters. Naast toespraken door burgemeester Leurs-Mordang en streekhistoricus Guus Peters, werden ook enkele muzikale intermezzo's gespeeld door familieleden.
Het is overigens de eerste en tot dusver enige Stolperstein in Elsloo.

Op 23 april jongstleden werd bij Beekstraat 22a in Meerssen, zijn woonadres in 1944, door het plaatselijk comité ook een Stolperstein voor Henri Schepers gelegd.

Foto's Pierre Reubsaet

De initiatiefnemers Paul Wouters (links) en Jo Schepers bij de Stolperstein van hun oom Henri Schepers (Foto: Monique Reubsaet-Wouters)

Een verdronken kasteel uit de middeleeuwen. Je kunt het virtueel bezoeken op de plek waar het ooit stond: in Elsloo. Daar staat een nieuw archeologisch speerpunt: een ijzeren speer in het landschap die als toegangspoort naar het verleden dient. Met een mobiele telefoon duik je in de geschiedenis van het verdronken kasteel en is het zelfs in 3D te bekijken. Je vindt het verdronken kasteel en de speer hier >

Het archeologische speerpunt 6 in Elsloo is een van de 10 nieuwe speerpunten over het leven aan de Maas, die deel uitmaken van de Archeo Route Limburg. Download de Archeo Route Limburg 2.0 app gratis in de App store of Google play.

Opening
Het Speerpunt werd op vrijdag 6 mei 2022 officieel geopend en in gebruik gesteld door wethouder Gina van Mulken. Voorafgaand werd in het Streekmuseum de geschiedenis van het kasteel en omgeving toegelicht door Ellen Vreenegoor (Rijksdienst Cultureel Erfgoed) en Guus Peters (streekhistoricus). De app die middels een QR-code aan het speerpunt verbonden is, werd ter plaatse uitgelegd door Joep Steinhage (Limburg Marketing) Tenslotte droeg Roos Smeets haar prachtig gedicht over de Maas voor.

Kasteel onder water
Ooit was kasteel Elsloo een imposant bouwwerk waarmee de heer van Elsloo zijn macht kon afdwingen. Hij oefende controle uit over de omgeving en vroeg tol aan passerende schepen op de Maas. Maar uiteindelijk won de rivier het van het kasteel. De Maas schoof langzaam op en het kasteel verdween onder water. Daar bevinden zich de resten nu nog steeds. 

Foto boven: de resten van het kasteel in het midden van de Maas.

Foto boven: de resten liggen precies op de grenslijn tussen Nederland en België
(met dank aan www.ooitaandemaas.be - embedded)

Foto onder: de resten van het verdronken kasteel in de Maas met op de achtergrond de in 2010 gesloopte buurtschap De Hal nabij Kotem op de Belgische oever. Aangemeerd ligt het inmiddels ook opgedoekte voetveertje Elsloo-Kotem.

Onderwaterarcheologen
In 2004 onderzochten onderwaterarcheologen de restanten. Die waren in de loop van de eeuwen aardig verspreid geraakt, ook door de aanleg van het Julianakanaal. Maar de gestapelde stenen met de mortel er nog tussen laten in ieder geval zien hoe indrukwekkend het kasteel van Elsloo ooit geweest moet zijn. Althans, voor wie onder water gaat kijken. Vanaf 6 mei kun je ook met droge voeten de geschiedenis van het kasteel beleven. Het nieuwe archeologische speerpunt biedt elke voorbijganger de kans om via augmented reality op zijn telefoonscherm het verdronken kasteel te ontdekken. Hierbij wordt een digitaal beeld – vaak een 3D animatie – over de werkelijkheid geplaatst. Je verrijkt (augment) de fysieke wereld met digitale informatie.

Meer over het verdronken kasteel oftewel de burcht in de Maas > https://elsloo.info/kasteel-van-elsloo/213-deel-1-de-oude-burcht-van-elsloo-in-de-maas

Onder: Het slot van Elsloo in de Mase gefallen. (detail kaart van Graafschap Rekem 1620)

De gemeente Stein heeft een rijk verleden. Als één van de eerst bewoonde streken van Nederland zijn er al tal van archeologische vondsten gedaan, en barst deze streek van het bijzonder erfgoed. Tot voor kort werd dit echter amper beschermd, met het verdwijnen van waardevolle gebouwen en elementen tot gevolg. Om ook dát tot het verleden te laten behoren, is vijf jaar geleden het Erfgoedproject Stein van start gegaan. Dat project wordt binnenkort afgerond.

Wethouder Gina van Mulken (sport, cultuur, recreatie & toerisme): “Wat begon met het idee voor het ‘simpelweg’ aanwijzen van gemeentelijke monumenten, mondde uiteindelijk uit in een toonaangevende cultuurhistorische waardenkaart van de gemeente Stein. En dat was nodig: in 2016 telde Stein maar weinig erkend erfgoed. Best vreemd voor een gemeente met een groot historisch verleden.”

Unieke landschapsontwikkeling
Dankzij waardevolle samenwerkingen met meerdere historische verenigingen is de ruimtelijke geschiedenis van Stein in beeld gebracht. Niet alleen de ontwikkeling van de kernen, maar ook het landschap maakte hier deel van uit. Want ook dát is bijzonder in deze gemeente. In Stein komen het Heuvelland, de Maasvallei en het Graetheideplateau – drie landschappen met elk een eigen karakter – op een natuurlijke manier samen. In een landschapsbiografie is precies inzichtelijk gemaakt hoe het landschap zich heeft ontwikkeld.

Bijzondere verhalen
Hoewel erfgoed theoretisch over stenen gaat, gaat het natuurlijk écht over de eeuwenoude verhalen die deze vertellen. En in dit geval, het bijzondere verhaal van Stein. Als je weet hoe het landschap, de kernen en bebouwing zich ontwikkeld hebben, herken je de historische elementen die nog behouden zijn en weet je ze op waarde te schatten. Bij al die elementen hoort een verhaal en die willen we bewaren. 

Onderlinge verbanden zoeken
Bij de start van het project is Buro4 als specialist op het gebied van erfgoedzorg ingeschakeld. Door het erfgoedproject groots aan te pakken konden alle aspecten – stenen, landschap, monumenten en meer – in samenhang met elkaar worden onderzocht. “Het totaalplaatje en de onderlinge verbanden leverden veel nieuwe inzichten op”, vertelt Har van der Borgh, Buro4. “Ook de hulp van de inwoners was onmisbaar: tijdens één van de informatieavonden kwam bijvoorbeeld aan het licht dat er bij graafwerkzaamheden in Stein oud muurwerk was gevonden, op de plaats waarvan we al vermoedden dat er een vluchtburcht was geweest. Door al die gegevens te combineren schoof het geheel langzaam maar zeker in elkaar.”

Cultuurhistorische waardenkaart
Het uitvoerige onderzoek heeft geleid tot een cultuurhistorische waardenkaart die uniek is in Nederland, en als voorbeeld dient voor andere gemeentes. De kaart is niet alleen een naslagwerk van het te beschermen erfgoed, maar het is ook een startpunt voor een nieuwe manier van omgaan met historie en cultuur.

Erfgoed (h)erkennen staat hierbij voorop – de waarde van onze geschiedenis moet de aandacht krijgen die het verdient. Dat doen we door het erfgoed te beschermen en de huidige kwaliteit te verbeteren.

Beschermen van waardevol erfgoed
Wethouder Danny Hendrix (fysieke leefomgeving): “Om het waardevolle erfgoed te beschermen, wordt er een bestemmingsplan opgesteld. Het bijzondere van dit bestemmingsplan is dat al het ruimtelijk erfgoed is meegenomen. Zo is de historische infrastructuur en het waardevolle groen nu ook beschermd. Het plan bevat regels over hoe om te gaan met beschermd erfgoed. Het bestemmingsplan ligt medio april ter inzage. Mochten er zienswijzen worden ingediend, dan worden deze meegenomen in de definitieve vaststelling.”Trots op Stein
Tot slot is er ook speciale aandacht voor de beleving van deze culturele schatten. Zo is er de wens om monumenten toegankelijker te maken, zodat zowel bewoners als toeristen er op de best mogelijke manier van kunnen genieten.

Kijk HIER voor de cultuurhistorische waardenkaart.

Erfgoedbeleid

De gemeenteraad heeft het erfgoedbeleid vastgesteld. Belangrijk om te weten is dat het waardevolle erfgoed door middel van een bestemmingsplan beschermd gaat worden. Dit plan bevat regels over hoe om te gaan met beschermd erfgoed. Op dit moment wordt de laatste hand gelegd aan het bestemmingsplan. Naar verwachting zal het bestemmingsplan begin april ter inzage worden gelegd.

• Bekijk erfgoedbeleid (PDF, 5.6 MB)

Cultuurhistorische waardenkaart

Het geselecteerde cultuurhistorisch erfgoed is in één overzicht te bekijken via de digitale waardenkaart. Klik hier om de waardenkaart te openen >

Tips bij het gebruiken van de waardenkaart:

• Klik op legenda en schakel alle lagen uit. Zo kun je makkelijk de lagen aanvinken die je wil bekijken.
• Links onderin staat een kleine plattegrond. Door hierop te klikken kun je kiezen voor een satelliet- of straatweergave. Op die manier zijn ook de straten en straatnamen zichtbaar.
• De waardenkaart werkt het beste in Google Chrome.

Selectie waardevol erfgoed

In 2016 zijn we gestart met het Erfgoedproject Stein. In de afgelopen jaren is veel werk verricht om de identiteit en unieke kwaliteiten van Stein in beeld te brengen. Met name historische verenigingen hebben een waardevolle bijdrage geleverd aan het in beeld brengen van de ruimtelijke geschiedenis van Stein en inventarisatie van het erfgoed. Uniek hierbij is dat niet alleen gebouwen en historische nederzettingsstructuren zijn meegenomen maar ook het landschap, historisch groen en overig erfgoed. Dit houdt in dat er rekening is gehouden met het gehele ruimtelijke erfgoed waarbij het totaal van de cultuurhistorische waarden onder de loep is genomen.

• Bekijk de geselecteerde gebouwen en bouwwerken (PDF, 10.6 MB)
• Bekijk de geselecteerde kleine monumenten (PDF, 3.1 MB)
• Bekijk het geselecteerd groen erfgoed (landschap en ruimtelijk groen) (PDF, 26.8 MB)
• Bekijk de archeologische beleidskaart (PDF, 24.4 MB)