De gevolgen van de aanleg van het Julianakanaal voor het dorp Elsloo

De aanleg van het Julianakanaal had als gevolg dat een gedeelte van het dorp, “de Auwe Berg “moest wijken. Dit betekende dat er een veertigtal huizen, boerderijen, het gemeentehuis, een café en de pas zes jaar oude school werden afgebroken omdat ze in de aanlegroute lagen.

Alle gebouwen werden in 1927 onteigend en kwamen in het bezit van Rijkswaterstaat. De betreffende bewoners werden financieel gecompenseerd en bouwden nieuwe huizen in pas aangelegde straten. De oude kern verdween en het dorp kreeg een nieuwe vorm.

Afbraak “ Auwe Berg”
De “Auwe Berg” was het gedeelte van Elsloo dat moest wijken voor de aanleg van het kanaal. Zoals eerder gezegd verdwenen er huizen, boerderijen, het gemeentehuis en de school. De kerk die tot die tijd in het midden van het dorp lag, kwam aan de rand te liggen.

Uit de overlevering van gemeente-ambtenaar Guus Eussen
Omdat het kerkbestuur van Elsloo naar de mening van het rijk een te hoge vergoeding voor het kerkgebouw vroeg, besloot het rijk de oorspronkelijk geplande vaargeul van het kanaal in westelijke richting te verleggen, waardoor de kerk bleef staan. „Dat is ons geluk geweest, want met de kerk waren ook het kasteel, het park, de Schippersbeurs en de oude brouwerij afgebroken". 

Afbraak van oude kern in 1933. De pas zes jaar oude school wordt als laatste afgebroken. Café de Dikke Stein is in aanbouw. In 1930 waren de huizen op “de Berg” verlaten en werden er tijdelijk kantoren voor Rijkswaterstaat ingericht. Ook werden er huizen bewoond door kanaalwerkers. Andere werden reeds afgebroken. Met Rijkswaterstaat was overeen gekomen dat het slopen planmatig over drie jaar kon worden uitgestreken. Dit om de bewoners de tijd te geven een nieuwe woning te bouwen. De gewone huizen kosten in die tijd ongeveer 3500 gulden en een bouwplaats 750 gulden.

Overlevering: Toen de dragline de eerste hap uit het Kasteelpark hapte, barstte Dorine Verschure (lid van de familie Jurgens die het kasteel en park in eigendom hadden) in tranen uit om het verlies van de privacy en de aantasting van het mooie landgoed.

Aanleg “Auw” Jurgensstraat rond 1928. Het eerste pand is de boerderij van de familie Beckers “van Chrisjke”. Nu zijn het drie woonhuizen.

Nieuwe wegen
Er moesten nieuwe wegen komen en bestaande wegen werden aangepast om te dienen als verbindingsweg. Zo kwamen er nieuwe straten voor de bewoners die de berg moesten verlaten. De bewoners kregen een hele nieuwe leefomgeving. Woonden ze eerst aan de uiterste westkant van het dorp, nu gaan ze aan de oostkant wonen. Ook de bewoners van de resterende huizen van het oude dorp kregen te maken met een verandering. Woonden ze eerst in het dorpscentrum en vormden ze een geheel met de bewoners van de “ Auwe Berg”. Nu werd het dorpscentrum verplaatst naar de kruising bij het Heilig Hartbeeld en de nieuwe St. Augustinusschool.

Doordat in dezelfde periode de staatsmijn Maurits werd aangelegd, versterkte de blik zich nog meer oostwaarts. Tussen het dorp en de Maas kwam met het Julianakanaal een barrière te liggen, weliswaar met een brug. Die overigens 5 jaar na opening van het kanaal werd opgeblazen om de Duitse inval op 10 mei 1940 proberen te vertragen. Pas in 1963 kwam er een nieuwe brug.

Het oude Maasdorp transformeert van een dorp gericht op de Maas en op de dorpen aan de overkant naar een modern dorp, met een verstilde oude kern, gericht naar de staatsmijn Maurits, Geleen en Beek.

Van de familie Jurgens had de gemeente goedkoop een groot stuk land kunnen kopen in de Visscherspoel. Dat was bedoeld om de mensen die onteigend waren en zelf geen grond langs de Stationsstraat of Koolweg hadden een kans te bieden een nieuw huis te bouwen.

De nieuwe weg werd door de gemeente aangelegd en werd Jurgensstraat genoemd, in de volksmond nu "Auw Jurgensstraat". Hier gingen de meeste mensen van “de Auwe Berg” wonen. Ze bleven zich ook hier een gemeenschap voelen net als  voorheen op de Berg. 

Krantenartikel 14 4 1928 ELSLOO. — Bouwterreinen. De bewoners van den berg, die bij onteigening voor den aanleg van het Julianakanaal wegvallen, kunnen zich voor een bouwterrein aanmelden bij den Edelachtb. Heer Burgemeester. De terreinen waarover kan beschikt worden, behoren bij het kasteel.

Langs weerszijden van het kanaal werden nieuwe verbindingswegen naar Geulle aangelegd, hetgeen een hele verbetering was. Voorheen was er alleen een voetpad door de beemden en moest het verkeer via Catsop naar Geulle.
Overlevering: “Van het mooie uitzicht dat men vanaf de beemd had op de tussen het groen verscholen huisjes rondom de kerk, zal na verloop van tijd niet veel meer overblijven “.

Ook kwam er een nieuwe verbinding met Stein over de Scharberg, parallel aan het kanaal. Om deze weg te bereiken moest er vanuit het nieuwe deel van het dorp ook verbindingswegen komen, dat werden de Schoolstraat en de Julianastraat (in de volksmond: de nuuje waeg). Hoewel de Julianastraat aanvankelijk niet bedoeld was voor woningbouw, bouwden toch enkele families hier hun nieuwe woning.

Het kanaal is bijna klaar. Langs de dijk, in het water nog een restant van de afdamming.

De Dikke Stein, 6 ton zwaar, is in 1932 gevonden tijdens de graafwerkzaamheden van het kanaal ter hoogte van de huidige brug over het kanaal. De steen ligt nog steeds bij het café op de hoek Scharberg-Julianastraat. Volgens de overlevering werd het gevaarte getransporteerd voor een fles jenever en een doos sigaren.

Polders
Met “polders” werden de arbeiders uit Noord-Nederland aangeduid die bij de firma’s die het kanaal aanlegden werkten. Voorheen hadden ze vaak bij de Zuiderzeepolders gewerkt. Dit was ruw werkvolk en ze woonden in keten op de Scharberg. Diverse “polders” bleven na de totstandkoming van het Julianakanaal hier met hun gezin wonen of vonden hier de liefde van hun leven en stichtten een gezin.

Het kanaal was gereed in 1934, maar werd officieel geopend op 16 september 1935. Op de boot tijdens de opening bevind zich de koninklijke familie.

+ Lees meer over de St. Augustinusschool in Elsloo 1930-1985 ⇢